3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
8. Sınıf Öğrencilerinin Enerji Sorunları ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına
İlişkin Algılarının Bilim Karikatürleri Aracılığıyla İncelenmesi
Tuba Yıldırım, Nagihan Tanık, Uğur Büyük
Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İlköğretim Ana Bilim Dalı, Kayseri
İçinde bulunduğumuz yüzyılda bilim ve teknolojideki değişim ve gelişimlerle beraber ülkeler, bölgesel ve küresel
çevre sorunları ile baş etmeye uğraşmaktadır. Çevre sorunlarının başında ise bilinçsiz enerji tüketimi gelmektedir.
Petrolün keşfedilmesi sonrası kömür ve petrol dünyanın her yerinde enerji kaynağı olarak kullanılmaya başlanmış
ve bu yaygın kullanım geri dönüşümü zor çevre kirliliğine sebep olmuştur. Ayrıca halen enerji üretmek amacıyla
kullanılan kömür ve petrol gibi fosil yakıtlarının yakın zamanda tükeneceği düşünülmektedir. Bu kaynakların
yenilenemez olması, bilim adamlarını dünya için yeni enerji kaynakları araştırmaya sevk etmiştir.
Çevre sorunlarının giderek artması, çevreye duyulan hassasiyeti artırmakta ve ülkeleri çözüm arayışına
itmektedir. Ülkelerin ileri sürdüğü en önemli çözüm yollarından biri ise şüphesiz etkili ve nitelikli bir çevre
eğitimidir. Bu noktada bireylerin eğitim ortamları bireyleri çevre dostu davranmaya sevk edecek şekilde
tasarlanabilir. Dolayısıyla öğrencilerin enerji sorunları ve yenilenebilir enerji kaynakları konusundaki algılarını
öncelikle tespit etmek ve almış oldukları eğitimi yapılacak bu tespitlere göre şekillendirmek gerekmektedir. İlgili
çalışma böyle bir amaca hizmet etmek için gerçekleştirilmiştir.
Yapılan çalışma enerji sorunları ve yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin algıları hedef almış olup, 8. sınıf
öğrencilerini örneklemine dahil etmiştir. Çalışmada öğrencilerin algılarını belirlemek amaçlı bilim karikatürleri
ve yarı yapılandırılmış görüşmelerden yararlanılmıştır. Bilim karikatürleri (science cartoons) öznesi bilim olan
karikatürler olarak tanımlanmıştır. Bilim karikatürlerinin etkili iletişimi sağlama, karmaşık bilimsel ifadelerin
anlaşılmasını kolaylaştırma gibi avantajlarının yanında görsel olması sebebiyle evrensel bir dil niteliği de
taşımaktadır. Görsel açıdan güçlü bir araç olan karikatürdeki mizah ile insanlar, olayların, durumların ya da
kişilerin eleştirisini komiklik unsurunu da içerecek biçimde ele almalarıyla birlikte duygu ve düşüncelerini ifade
etmelerine de imkan sağlar. Karikatürlerin bu özelliklerinden yararlanılarak, öğrencilerin enerji sorunları ve
yenilenebilir enerji kaynakları konularındaki algılarını, çizecekleri bilim karikatürleri sayesinde açığa çıkarmak
hedeflenmiştir. İlave olarak öğrencilerle gerçekleştirilen görüşmeler, öğrencilerin çizimlerine yansıttıkları
algılarının neler olduğuna netlik kazandırma noktasında yardımcı olmuştur.
İlköğretim 8. Sınıf öğrencilerinin enerji sorunları ve yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin algılarını bilim
karikatürleri aracılığıyla ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden olgu bilim
(fenomenoloji) araştırma deseni kullanılmıştır. Olgu bilim deseni farkında olduğumuz ancak derinlemesine
ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadığımız olgulara odaklanmaktadır. Bu desende gerçekleştirilen çalışmalar;
deneyimler, algılar, yönelimler ve kavramlar gibi olguları daha iyi anlamamıza yardımcı olacak örnekler,
açıklamalar ve yaşantılar ortaya koyabilir. Çalışma 2014-2015 eğitim- öğretim yılında Kayseri’de bir devlet okulunda
öğrenim görmekte olan 8. Sınıf düzeyindeki 20 öğrenciyle gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin belirlenmesinde
nitel araştırmalarda örneklem belirleme geleneklerinde yer alan amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt
örnekleme kullanılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak öğrenciler tarafından çizilen bilim karikatürleri ve
araştırmacının öğrencilerle gerçekleştirdiği yarı yapılandırılmış görüşmelerden yararlanılmıştır. Katılımcıların
oluşturduğu bilim karikatürlerinin analizinde birbirinden bağımsız üç alan uzmanı önceden belirlenen karikatür
değerlendirme ölçütlerine göre karikatürleri değerlendirmiş ve sonrasında uzmanların analizleri arasındaki
tutarlılık değerlendirilmiştir. Ayrıca verileri çeşitlemek ve öğrencilerin bu konudaki algılarını açığa çıkarmak için
bilim karikatürlerine ek olarak öğrencilerle yapılacak olan görüşmelerden yararlanılmıştır. Yarı yapılandırılmış
görüşmelerden elde edilen verilerin analizi içerik analizi yöntemiyle gerçekleştirilmiştir.
Çalışma sonunda çevre bilincinin oluşturulması noktasında da büyük öneme sahip olan enerji sorunları
ve yenilenebilir enerji kaynakları konusunda ortaokul öğrencilerinin algılarının neler olduğu belirlenmiş olup
bazı öğrencilerin algı düzeylerinin düşük olması, öğrencilerin enerji sorunları ve yenilebilir enerji kaynakları
konusunda daha çok bilinçlendirilmesi gerekliliğiyle alan yazına bazı önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Çevre Eğitimi, Enerji Sorunları, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına İlişkin Algı, Ortaokul
Öğrencileri, Bilim Karikatürleri
Sunum: Sözlü
300