3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Bir Eğitim Programındaki Dijital Vatandaşlık Ögeleri ve Ortaöğretim
Öğrencilerinin Dijital Vatandaşlık Düzeylerinin Belirlenmesi
Dilşat Peker Ünal
Bozok Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü-Yozgat
Dijital vatandaş, bilgi ve iletişim teknolojilerini etik ilkelere uygun, sanal ortamdaki haklar ve sorumluluklara
duyarlı, güvenlik ilkelerinin ve sorumluluklarının bilincinde olarak kullanarak toplumsal ve politik yaşama
katılan, bu kullanım biçimi ile diğer dijital vatandaşlara örnek olan kişidir. Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojisi
araçlarının yaşamın her alanında kullanılıyor olması ve yaygınlaşan e-devlet uygulamaları vatandaşların dijital
vatandaş olmalarını da gerektirmektedir. Dijital vatandaşın; elektronik erişim, ticaret, iletişim, okur-yazarlık,
etik, hukuk, haklar ve sorumluluklar, sağlık, güvenlik konularında davranış kalıplarına sahip olması gerektiği
belirtilmiştir. Ancak bilgi ve iletişim teknolojilerinin etik kullanımı ile ilgili bilgi ve becerilere sahip olmayan
bireyler sanal dünyada bazı sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Sanal ortamda gerçekleşen kredi kartı dolandırıcılığı;
yasal olmayan yollardan bilgisayara yüklenen şarkılar, oyunlar, kitaplar; elektronik ticarette yaşanan sorunlar,
teknolojik araçları kullanırken yaşanan sağlık sorunları ve internetin etik olmayan kullanımı karşılaşılan
sorunlardan sadece birkaçıdır. Bu sorunların çözümüne yönelik önerilerden birisi de eğitim programları
aracılığı ile bireylere dijital vatandaşın sahip olması gereken davranış kalıplarının kazandırılmasıdır. Eğitim
programlarının amaç, içerik ve öğrenme etkinlikleri ile dijital vatandaşlık öğeleri bütünleştirilerek öğrencilere
bilgi ve becerilerin kazandırılması yaşanan sorunların azalmasını sağlayacaktır.
Dijital vatandaşlık eğitiminin ayrı bir ders içeriği olarak sunulması yanında çeşitli kazanımlarla programdaki
farklı derslerle de bütünleştirilebileceği belirtilmektedir. Ülkemizdeki programlar incelendiğinde dijital
vatandaşlık adında ayrı bir dersin eğitim programlarında yer almadığı ancak dijital vatandaşlık öğelerine ait
kazanımların bilgisayar, medya okur-yazarlığı, bilgi ve iletişim teknolojileri dersi öğretim programı gibi derslerin
içine yerleştirildiği görülmüştür. Araştırmanın genel amacı da bu bilgiden hareketle ortaöğretimde uygulanmakta
olan “bilgi ve iletişim teknolojileri dersi öğretim programında yer alan dijital vatandaşlık ögelerini ve öğrencilerin
bu öğelere sahip olma durumlarını belirlemek” olarak belirlenmiştir. Bu genel amaç doğrultusunda öğretim
programında ve ders kitabında yer alan “dijital vatandaşlık öğeleri” belirlenmiş, öğrencilerin dijital vatandaşlık
öğeleri hakkındaki “bilgi” düzeyleri, dijital vatandaşlık öğelerine yönelik “tutumları” ve dijital vatandaşlık
öğelerini günlük yaşamlarına “uygulama” durumları belirlenmeye çalışılmıştır.
Araştırmada betimsel araştırma modeli kullanılmıştır. Eğitim programında yer alan dijital vatandaşlık
öğelerinin belirlenmesi için dersin öğretim programına ve ders kitabına ulaşılmış, araştırmacı tarafından
belgesel tarama yapılmıştır. Öğrencilerin dijital vatandaşlık öğelerine sahip olma durumunu belirlemek amacıyla
araştırmacı tarafından dijital vatandaşlık ögelerine dayanarak geliştirilen bir başarı testi ve oluşturulan senaryo
durumları kullanılmıştır. Öğrencilerin tutumlarını belirlemek amacıyla Karaduman (2011) tarafından hazırlanan
doktora tez çalışmasındaki bir ölçekten yararlanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Yozgat Merkez Atatürk
Anadolu Sağlık Meslek Lisesi 9. Sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Verilerin analizi sürmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ortaöğretim bilgi ve iletişim teknolojileri dersi, Dijital vatandaşlık ögeleri, Eğitim
programında dijital vatandaşlık, Öğrencilerin dijital vatandaşlık düzeyleri
Sunum: Sözlü
55