3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
4-6 Yaş Kuran Kursu Programının Dini Gelişim Kuramlarına Göre İncelenmesi
Fatma Çapcıoğlu, Cemal Tosun
A.Ü. İlahiyat Fakültesi
İnsan, sonsuz kabul edilen potansiyeller ile doğar ve bu potansiyellerini çevrenin etkisiyle geliştirir. Psikologlar
uzun bir dönem gelişim üzerinde kalıtımın mı çevrenin mi etkili olduğu konusu üzerinde tartışmış ve farklı
fikirler beyan etmişler; bunun yanında bugün gelinen noktada artık gelişimin, kalıtım ve çevrenin ortak ürünü
olduğunu kabul etmişlerdir. Yapılan pek çok araştırma ile çevre tarafından geliştirilmeyen potansiyellerin ya hiç
ortaya çıkmayacağı ya da belli bir aşamanın ötesine geçemeyeceği ortaya konmuştur. Gelişimi kalıtım ve çevrenin
ortak ürünü olarak kabul etmek, eğitimin insan gelişimi üzerindeki önemini ortaya koyar. Bu gerçek, öğrenme ve
öğretme süreçlerinde etkili olan çevresel faktörlerin bireyin gelişimi açısından dikkate alınmasını gerektirir.
İnsan gelişiminde bazı dönemlerde belli özelliklerin ön plana çıkması, gelişim psikolojisinde kritik dönem
olarak isimlendirilmektedir. Eğitim uygulamaları açısından kritik dönemlerin bilinmesi, bu dönemlerde
yapılması planlanan eğitimin niteliği açısından önem arz etmektedir. İnsan fiziksel, duygusal, bilişsel vb açılardan
gelişim gösterirken, çevresel etkilere göre dini açısından da gelişim göstermektedir. Bilişsel, ahlak, sosyal gelişim
gibi dini gelişim açısından da kritik dönemlerin var olduğu ve bu dönemlerde çevresel etkilerin/ eğitimin bireyin
potansiyel gelişimini bir üst aşamaya taşıyabileceği gerçeği ise din eğitimi açısından dini gelişim özelliklerinin
bilinmesinin önemini ortaya koyar. Ayrıca çevresel etkileşimlerin az olduğu durumlarda bireyin; bilişsel, sosyal
vb gelişim, gibi dini gelişim açısından da belli bir aşamanın ötesine geçemeyeceği ifade edilmektedir.
3-4 yaşlarından itibaren çocukların din ile ilgili konuları merak ettiği, dini kavramlar ile ilgili sorular
sorduğu, çevresindeki dini tavır ve faaliyetlere karşı ilgi gösterdiği bilinmektedir. Diğer gelişim özelliklerinden
bağımsız olmamakla birlikte, bu yaş döneminin dini gelişim açısından kritik bir dönem olarak isimlendirilmesi
mümkündür. Bu dönem çocuklarının genel özellikleri yanında dini gelişim özelliklerinin de bilinmesi, planlanan
din eğitimi uygulamaları açısından önem arzetmektedir.
Bu bildiri, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından son birkaç yıldır bazı bölgelerde pilot uygulaması yapılan 4-6
yaş Kur’an kursu öğretim programını, dini gelişim kuramları açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Programın
değerlendirilmesi için kullanılacak temel ölçütler, dini gelişim açısından bu yaş döneminin özellikleridir. Dini
gelişim alanında yapılan ilk çalışmalar genellikle J. Piaget, L. Kohlberg, E. Erikson gibi düşünürlerin geliştirdikleri
bilişsel, sosyal ve ahlaki gelişim teorilerinden etkilenmiştir. Bu teorilerden biri Piaget’in bilişsel gelişim teorisini
dini gelişime uygulayan Elkind ve Goldman’dır. Bu düşünürlerin 4-6 yaş dönemi için ortaya koydukları bulgular,
dini gelişim özelliklerini belirleme noktasında dikkate alınacaktır. Bununla birlikte son yıllarda dini gelişimi
açıklamak amacıyla yapılmış çalışmalar da dikkat çekmektedir. Bu çalışmalardan biri ülkemizde de son
dönemlerde üzerine bazı çalışmaların yapıldığı “İnanç Gelişimi Teorisi” dir. Amerikalı Teolog James W. Fowler’
a ait bu teori dini olsun veya olmasın evrensel anlamda her inancın gelişimini aşamalar halinde incelemekte ve
her aşama için belli özellikler belirlemektedir. Dini yargıyı Fowler’dan daha farklı bir bakış açısıyla ele alarak, dini
yargı gelişimi için çeşitli evreler belirleyen Fritz Oser ve Paul Gmünder’in çalışmaları da dini gelişimi anlamak
ve açıklamak isteyen pek çok araştırmacı açısından önemli bulgular içermektedir. Bahsedilen bu teorilerin 4-6
yaş dönemi için öngördükleri dini gelişim özellikleri çerçevesinde değerlendirme ölçütlerinin oluşturulması
planlanmıştır.
4-6 yaş dönemi çocuklarının dini gelişim açısından özellikleri belirlendikten sonra, 4-6 yaş dönemi Kur’an
Kursu öğretim programı metni üzerinde doküman incelemesi yapılarak, öğretim programının temel yaklaşımı,
amaçları, ilkeleri ve öğrenme alanları bakımından dini gelişim özelliklerine uygunluğu tartışılmıştır.
1Prof. Dr. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din Bilimleri (Din Eğitimi) Ana Bilim Dalı,
Ankara
2Öğretim Görevlisi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din Bilimleri (Din Eğitimi) Ana Bilim
Dalı, Ankara
Anahtar Kelimeler: din eğitimi, dini gelişim, kuran kursu
Sunum: Sözlü
40