3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin Zihinsel Algıları
Nagihan Tanık, Esra Güven
Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, Kayseri
Amaç
Bu araştırmanın amacı fen bilgisi öğretmenliğinde okuyan öğretmen adaylarının fen ve teknoloji dersine
ilişkin zihinsel algılarını metaforlar aracılığıyla ortaya koymaktır.
Yöntem
Araştırma 2011–2012 eğitim öğretim yılı güz yarıyılında, Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi fen bilgisi
öğretmenliğinde öğrenim gören gönüllü öğrenciler ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri metafor
formu ile toplanmıştır. Katılımcılara “Fen ve Teknoloji dersi …………… gibidir; çünkü ……………” şeklinde
yarı yapılandırılmış bir soru yöneltilmiştir. Veriler içerik analizi kullanılarak çözümlenmiştir. İçerik analizinin
verilerin kodlanması aşamasında ilk olarak katılımcılar tarafından üretilen bütün metaforlar alfabetik sıraya
göre listelenmiştir. Bu süreçte bazı katılımcıların hiç metafor üretmedikleri, bazılarının ürettiği metafor
imgelerinin net olmadığı, bazılarının ürettiği metaforu gerekçelendirmediği bazılarınsa üretilen metafor ve
metaforun gerekçesi arasında tutarlılık olmadığı tespit edilmiş ve bu katılımcıların verileri elenmiştir. Toplamda
84 öğrencinin metaforu geçerli olarak bulunmuştur. Gerekli elemelerden sonra elde edilen geçerli metaforlar
yeniden alfabetik sıraya göre sıralanmış ve her birinin frekansı hesaplanmıştır. Katılımcılar tarafından geliştirilen
metaforlara ait kodlar araştırmacılar tarafından ortak özellikleri açısından incelenmiş ve kodlar belli bir tema ile
ilişkilendirilerek kategoriler oluşturulmuştur. Araştırmanın güvenirliğini sağlamak için araştırmada elde edilen
verilerin analizi aşamasında uzman görüşü alınmıştır. Karşılaştırmalarda görüş birliği ve görüş ayrılığı sayıları
tespit edilerek araştırmanın güvenirliği %93 oranında bir uzlaşma ile sağlanmıştır.
Bulgular
Katılımcılar fen ve teknoloji dersi ile ilgili 44 metafor oluşturmuştur. Katılımcıların fen ve teknoloji
dersine ilişkin sıklıkla oluşturdukları metaforların ilki ‘hayat’ (f: 24), ikincisi ‘bilim yapmak’ (f:6) ve üçüncüsü
ise ‘su’ (f:5) metaforlarıdır. Bununla birlikte katılımcılar tarafından oluşturulan ‘ağaç’ (f:3), ‘güneş’ (f:3), ‘evren’
(f:2), ‘oyun’ (f:2), ‘doğa’ (f:2), ‘bilmece’ (f:2), ‘anahtar’ (f:2) ve araştırma (f:2) metaforları birden fazla kişi
tarafından ortaya konulan metaforlardandır. Ayrıca 31 metafor tek bir katılımcı tarafından oluşturulmuştur.
Katılımcılar tarafından oluşturulan metaforlar, metaforların gerekçeleri ile birlikte incelenmiş ve metaforlar on
iki kategori altında toplanmıştır. Elde edilen kategoriler ve her birine örnek bir metafor aşağıda verilmiştir.
‘Öğretici-yol gösterici olarak fen’ kategorisi: Bu kategori altında katılımcılar toplam sekiz metafor
oluşturmuşlardır. Bu kategori içinde ise en çok oluşturulan metafor, ‘okul’ (f:2) olmuştur.
“Fen ve teknoloji dersi okul gibidir; çünkü bize bilgi verir.”
‘Nedensel bir bilim olarak fen’ kategorisi: Bu kategoride tek bir metaforun yer aldığı görülmektedir.
“Fen ve teknoloji dersi tarih gibidir; çünkü tarihte olduğu gibi olayların nedeni ve sonucu birbirini etkiler.”
‘Farklı disiplinleri içeren bir ders olarak fen’ kategorisi: Sıklıkla oluşturulan metafor ‘ağaç’ (f:3) olmuştur.
“Fen ve teknoloji dersi salata gibidir; çünkü içinde üç farklı branş vardır.”
‘Olumsuz özellik içermesi bakımından fen’ kategorisi: Bu kategori de oluşturulan metafor ‘kedi’ dir.
“Fen ve teknoloji dersi kedi gibidir; çünkü nankördür. Tekrar edilmezse unutulur.”
‘Hayatı anlatan bir ders olarak fen’ kategorisi: Kategoriler içerisinde en fazla metafor frekansına sahip olan
kategoridir.
“Fen ve teknoloji dersi hayat gibidir; çünkü konuları hayatın hepsini kapsar.”
‘Meraktan doğan bir bilim olarak fen’ kategorisi: Bu kategori dört farklı metafor bulundurmaktadır. Bunlar
içerisinde ‘araştırma’ ve ‘bilmece’ metaforları iki katılımcı tarafından oluşturulmuştur.
“Fen ve teknoloji dersi sır gibidir; çünkü içindeki gizliliği merak ederek araştırırız.”
279