3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Ortaokul ve Liselerde Görev Yapan Öğretmenlerin Öz-Yeterliklerine Etki Eden
Faktörlerin HLM Analizi İle Belirlenmesi
Esra Taş 1 , Emine Yavuz 1 , Ergün Cihat Çorbacı 1 , İlyas Çelik 2 , Hakan Yavuz Atar 1
1 Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Ana Bilim Dalı, Ankara
2 Kara Harp Okulu, Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara
Özet
Öz-yeterlik kavramına ilişkin alanyazında çeşitli tanımlar yapılmaktadır. Genel olarak bakıldığında özyeterlik
herhangi bir engel veya kötü durumla karşılaşıldığında bireyin kendisinde mücadele etme, çaba gösterme
ve bu çabayı sürdürebilme beklentisi ve kapasitesi olarak ifade edilebilir. Öğretmenlerin nitelikli biçimde
öğretim yapmasında ve öğretim sürecinde karşılaştıkları sorunların üstesinden gelmede kendi yeteneklerine
ve becerilerine ilişkin kişisel yargıları önemli rol oynamaktadır. Bu durumda öğretmen öz-yeterliği öğretim
sürecinin daha verimli geçmesi açısından önem arz etmektedir. Öğretmen öz-yeterliği öğretmenin gerekli mesleki
görevleri yerine getirmesi ve öğrencileri eğitme ve öğretme sürecinde yer alan ilişkileri düzenlemesi şeklinde
tanımlanabilir. Buna ek olarak kurumsal işleri yerine getirme, kurumun bir parçası olma ve kurumun sosyal ve
politik süreçlerini yerine getirme becerilerine ilişkin algısı olduğunu da belirtilmektedir. Öz-yeterlik inancı ya
da algılanan öz-yeterliğin, bir öğretmenin motivasyon düzeyini ve ortaya koyacağı performansı önemli düzeyde
etkileyebileceğini belirtilmektedir. Öğretmenlerin nitelikli biçimde öğretim yapmasında ve öğretim sürecinde
karşılaştıkları sorunların üstesinden gelmede kendi yeteneklerine ve becerilerine ilişkin kişisel yargıları önemli
rol oynamaktadır. Bu nedenle, öğretmen öz-yeterliğine etki eden değişkenlerin belirlenmesi eğitim kalitesinin
iyileştirilmesinde etkili olacağı düşünülmektedir.
Amaç
Bu çalışmanın amacı, ülkemizin farklı bölgelerinde hizmet veren ortaokul ve liselerde görev yapan
öğretmenlerin öz-yeterliklerine etki eden öğretmen düzeyindeki değişkenleri saptamak, saptanan bu
değişkenlerle öz-yeterlik arasındaki ilişkinin okuldan okula farklılık gösterip göstermediğini belirlemek ve
okuldan okula farklılık gösteriyorsa okul düzeyinde bu farklılığa neden olan değişkenleri tespit etmektir. Bu
amaçla, bu çalışmada öğretmen ve okul düzeyinde belirlenen değişkenlerin öz-yeterliğinin ne kadarlık bir
kısmını açıkladığını belirlemek ve eğitim yöneticilerine bu okullarda görev yapan öğretmenlerin öz-yeterliklerini
arttırabilmeleri için önem vermeleri gereken değişkenler konusunda yol göstermek hedeflenmektedir.
Araştırma Modeli - Örneklem
Öğretmenler arasında görülen öz-yeterliliğin farklılaşmasının ve bu farklılaşmayı etkilediği düşünülen
öğretmen ve okul değişkenlerinin etkisi belirlenmeye çalışıldığı için araştırma nedensel (causal-comperative)
karşılaştırma modelindedir. Araştırma örneklemi için, amaçsal örnekleme yöntemlerinden uygun (convenience)
örnekleme yöntemi kullanılarak yaklaşık 30 farklı okulda görev yapmakta olan yaklaşık 150 öğretmene ulaşılması
hedeflenmektedir.
Verilerin Analizi
Hiyerarşik veya iç içe geçmiş yapıdaki veriler birçok araştırma alanında olduğu gibi sosyal bilimler alanında
da oldukça sık rastlanan veri yapısıdır. Örneğin, eğitim alanında öğrenciler sınıflara, sınıflar okullara ve okullarda
bölgelere yuvalanmış durumdadır. Böyle durumlarda aynı okulda görev yapmakta olan öğretmenler belirlenen
nitelikler açısından benzer özellikler göstermektedir. Bu durum geleneksel regresyon analizlerinde var olan
gözlemlerin bağımsızlığı varsayımını ihlal etmektedir Ayrıca farklı okulların belirlenen değişkenler bakımından
farklılıklar göstermesi geleneksel regresyon analizlerinde bulunan varyans homojenliği varsayımını ihlal
etmektedir. Bu durumlar göz önünde bulundurulduğunda, gözlemlerin bağımsızlığı veya varyans homojenliği
varsayımı bu tür analizlerde yanlı sonuçlar vermektedir. Hiyerarşik Lineer Modelleme (HLM), organizasyonla
ilgilenen bilim adamlarının çok seviyeli veriden kaynaklanan genel problemleri azaltmak ve geleneksel regresyon
analizlerindeki yanlı sonuçlardan kaçınmak için kullanılan yeni bir istatistiksel metottur.
Öğretmen düzeyinde (düzey 1) “cinsiyet, mesleki deneyim, eğitim durumu, branş alanı, öğretimdeki özgüven
211