volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

163 COMMENTARIUS IN GENESIN. 164
Deo aedificant. Et certe ambitio non tantum hominibus
iniuria est, sed adversus Deum ipsum proterva.
Arcem exstruere non adeo magnum per se
crimen erat: sed aeternum sibi monumentum statuere,
quod saeculis omnibus duraret, id vero effraenem
superbiam una cum Dei contemptu spirat.
Atque hinc nata est fabula gigantum, quos finxerunt
poetae montes imposuisse montibus, ut Iovem
e coelesti solio detraherent. Nee vero multum remota
est allegoria haec ab impio consilio quod Moses
perstringit: simul enim ac mortales sui obliti
altius quam par sit se efferunt, instar gigantum
cum Deo ipsos bellare certum est. Non profitentur
id quidem ore: sed aliter fieri non potest quin
recta Deum impetat quisquis suas metas transgreditur.
Quod ad tempus attinet, exstat Berosi fragmentum
(si tarnen habendus est talium nugarum
autor Berosus) ubi inter alia numerantur anni centum
et triginta a diluvio, quum turrim exstruere
coeperunt. Caeterum ut idoneo autore careat haec
sententia, magis tarnen quibusdam probatur quam
quae fere apud Iudaeos obtinuit, trecentos circiter,
et quadraginta annos distantiae ponens inter diluvium
et structuram. Nee plus coloris habet quod
tradunt iidem, architectos istos. opus esse aggressos,
quia iam longe lateque tunc diffusi erant homines,
et complures deductae coloniae: ut vidèrent, prae
sobolescente in dies copia, brevi sibi esse longius
migrandum. Sed huic argumenta opponitur singulari8
Dei benedictio in multiplicando humano génère.
Quin etiam omnem controversiam dirimere
videtur Moses. Nam postquam Arphaxad recensuit
tertium inter filios Sem, Peleg deinde abnepotem
eius nominat, cuius tempore linguae divisae sunt.
Ex annorum vero supputatione quam ponit, certo
patet unum modo saeculum interfuisse. Sed notandum
est non dici statim post natum Peleg divisas
fuisse linguas: nee usquam tempus certum
praefigi. Caeterum ad ingentes miserias Noah hie
cumulus accessit, quod audivit sceleratum hoc
consilium a suis posteris captum esse. Nee dubium
est quin maximo dolore vulneratus fuerit, quum
videret eos devotis animis ruere in suam perniciem.
Sed Dominus sanctum virum extremo quoque senio
ita exercuit: ne continua pugnarum successio nos
exanimet. Si cui magis arrideat quod receptum
est vulgo apud Iudaeos, divisio terrae ad primas
transmigrationes referenda erit, quum coeperunt
homines in varias regiones distribui: sed répugnât
quod simul habuimus proximo capite de monarchia
Nemrod. Verum mediam sententiam tenere licebit:
quod sub extremum forte senium Peleg contigerit
linguarum confusio. Vixit autem ducentis fere et
quadraginta annis. Nee erit absurdum si dicamus
imperium Nemrod duobus vel tribus saeculis durasse.
Ego certe, ut in rebus dubiis, libenter ad-
mitto longius temporis spatium a diluvio ad consilium
turris exstruendae. Caeterum quum dicit Moses
terram fuisse labii unius, raram Dei gratiam
commendat: quod inter homines procul dispersos,
sacrum tarnen societatis vinculum voluerat manere,
ut communem haberent inter se linguam. Et sane
prodigii loco habenda est linguarum diversitas.
Nam quum mentis character sit lingua, qui fit ut
homines eiusdem rationis participes, et nati ad socialem
vitam, non eadem inter se lingua communicent?
Ergo vitium hoc, quia cum natura pugnat,
Moses accidentale esse docet, poenamque divinitus
esse hominibus inflictam, ut dissiparentur eorum
linguae, quia impie in Deum conspiraverant. Debuerat
linguae unitas inter eos fovere pietatis consensum:
atqui haec turba de qua loquitur Moses,
postquam se a puro Dei cultu et sancto fidelium
coetu alienaverat, coalescit ad movendum Deo
bellum. Iusta igitur Dei vindicta divisae sunt eorum
linguae.
2. Invenerunt planitiem in terra Sirihar. Coniicere
licet ex his verbis, Mosen loqui de Nemrod, et
populo quem sibi collegerat. Caeterum ut demus
Nemrod praecipuum fuisse ducem exstruendae tantae
molis, quo formidabile suae tyrannidis monumentum
Statueret: diserte tarnen narrât Moses non unius
hominis consilio vel libidine susceptum fuisse opus,
sed omnes simul conspirasse: ut culpa in unum vel
paucos reiici non posset.
Dixit vir ad proximum suum. . Hoc est, mutuo
se cohortati sunt: nee tantum cupide manum quisque
praebuit, sed alios etiam impulit ad audendum.
3. Laterificemus lateres. Significat Moses non
facilitate operis,nec aliis commodis, quae se ad
manum offerrent, fuisse inductos, sed potius cum
magnis et arduis obstaculis luctatos esse: quo magis
augetur sceleris gravitas. Qui fit enim ut in opere
difficili et laborioso se frustra macèrent ae conficiant,
nisi quia tanquam phrenetici se proiiciunt
adversus Deum? Saepe a necessariis operibus deterret
nos difficultas: isti autem quum lapidibus et
caemento careant, non tarnen dubitant aedificium
aggredi quod nubes transscendat. Monemur itaque
hoe exemplo, quo se hominum libido proripiat, dum
ambitioni suae indulgent. Quod etiam non tacuit
profanus poota: *)
Andax omnia perpeti
Gens humana rait per vetitnm nefas.
Et paulo post:
Nil mortalibus arduum est,
Goelum ipsum petimus stultitia ....
1) Rorat. I. 1. Od. 3.