volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

573 COMMENTAMÜS IN GENESIN. 574
compensationis offerre. Praefantur autem nihil sibi
esse ad manum, ideoque actum esse de sua vita,
nisi agros emere veut Ioseph, atque ut misericordiam
eliciant, iterum rogant cur sineret ipsos mori,
adeoque agros ipsos. Haec enim est mors terrae,
quum deseritur eius cultura, ut in vastitatem redacta,
nihil amplius proférât.
20. Et emit Ioseph omnem terrain. Hic vero
crudelis et inexplebilis avaritiae cumulum esse
quispiam putaret, quod miseris agricolis Ioseph
agros etiam eripit, ex quorum proveDtu regnum
aluerant. Sed iam prius ostendi, nisi damnare libeat
quodvis emptionum genus, non esse cur factum
Ioseph culpetur. Si quis dicat abusum esse ipsorum
inopia, hoc unum ad excusationem sufficit, quod
nullae eius insidiae, nulla circumventio, nulla vis,
nullae minao ad hanc necessitatem compulerunt
Aegyptios. Ouravit bona fide, parique industria regis
negotium: imperio functus est sine violentis
edictis. Urgente fame licuit vénale exponere triticum
tarn divitibus quam pauperibus: pecora deinde non
minus emere licuit: nunc ad extremum cur fas non
esset iu8to pretio agros regi acquirere? Hue accedit
quod nihil extorquet, sed ex eorum postulato cum
ipsis transigit. Fateor quidem non promiscue sumendum
esse quidquid offertur: nam si durior promit
nécessitas, qui earn quovis modo cupit effugere ad
iniquas pactiones descendet. Ergo quum quis ad se
fraudandum nos invitât, non ideo protinus sumus
exousabiles: sed ego Ioseph non hoc tantum colore
defendo, quod ultro illi suos agros detulerint Aegyptii,
qui vitam quavis mercede redimere parati fuissent:
hoc dico, simul debere expendi, servatam ab eo
fuisse aequitatem, quamvis nihil illis residuum fecerit.
Durior fuisset conditio si fuissent addicti in
perpetuam servitutem: nunc libera corpora illis concedit,
ac tantum de agris paciscitur, quos forte maior
pars populi a pauperibus emerat. Si vestibus nudaret
quos frumen to pascit, hoc esset oblique et
lente eos iugulare. Quid enim interest, famene an
frigore hominem mori cogam? Ioseph autem Aegyptiis
ita succurrit ut in posterum liberi sint, et suo
labore mediocrem victum comparent. Quamvis enim
sedes permutent, omnes tarnen creantur regis villici :
neque agros tantum, sed instrumenta quae emerat,
illis remittit Ioseph. Unde apparet quam potuit
clementiam ipsum adhibuisse ad eos lerandos. Interim
caveant qui nimis ad rem sunt attenti, ne
falso praetexant exemplum Ioseph: quia certum est,
vitiosos esse coram Deo contractus omnes qui ad
caritatis regulam non formantur: et aequitate ilia,
quae intus nobis arcano naturae sensu dictator,
sic agendum esse cum aliis ut nobiscum agi volumus.
21. Et populum transire fecit ad wrbes. Acerba
quidem fuit haec transportatio : verum si reputamus
quanto satius fuerifc alio migrare, ut liberi coloni
essent, quam glebae affixos ad serviles operas mancipari
: nemo non fatebitur tolerabile, imo humanum
fuisse hoc imperium. Si coluisset quisque agrum
suum ex more, gravis visa esset tributi exactio.
Mediam ergo rationem excogitat Ioseph, quae novum
et insolitum onus mitiget, novos agros, imposito tribute,
assignans. Exponi etiam aliter posset hie locus,
quod Ioseph omnes agricolas transire in civitates
fecerit, ut illic acciperent annonam, et publicas
tabulas conficerent. Si placeat hie sensus, quod
olim distincta fuit Aegyptus in provincias, quae
postea vocatae sunt vo/uoi, probabile erit hinc ductam
fuisse originem. Et certe tarn regi privatim quam
communiter toti populo damnosa haec traductio
fuisset, quod peritiam et usum in novas sedes afferre
non poterant. Quia tarnen res non est magni momenti,
et ambigua est verbi significatio, in medio
relinquo.
22. Tantummodo terram sacerdotum. Excepti a
communi lege fuerunt sacerdotes, quod rex: illis demensum
praeberet. Dubium quidem est fueritne
praesentis necessitatis hoc subsidium, an solitus
fuerit eos suo sumptu alere: sed quia de eorum
agris meminit Moses in illam coniecturam potius
inclino, quod quum prius essent locupletes, quia
sterilitas illis quoque suum reditum abstulerat, privilege
eos rex ornaverit : hinc factum est ut immunes
eorum agri manerent. Quanquam de statu
illius terrae multa sine iudicio fabulantur veteres
historici. Quod tarnen dicunt agricolas exigua mercede
contentos, regi et sacerdotibus serere et metere,
nescio an ex hac lege Ioseph profectum sit:
sed illis omissis, magis ad rem pertinet notare quod
Moses diserte testatum esse voluit, nempe profano
regi singulare fuisse studium divini cultus, dum
sacerdotes gratis aluit, ut eorum agris et facultatibus
parceret. Nempe hoc nobis speculum ponitur
ante oculos in quo cernamus infixum esse hominibus
pietati8 sensum: quem prorsus delere nequeunt.
Quod tales aluit sacrificos Pharao, qui suis imposturis
dementabant populum, non minus pravae
quam stultae superstitionis fuit: hoc tarnen per
se consilium laude dignum fuit, quod Dei cultum
iacere passus non est : quod brevi futurum erat
si fame deficerent sacerdotes. Unde colligimus quam
sedulo cavendum sit, ne praepostero zelo quidquam
tentemus: quia nihil proclivius est in tanta naturae
humanae corruptela quam ut religio in frivolas nugas
degeneret. Oaeterum quia ex recto principio
manavit inconsiderata haec devotio (ut loquuntur),
quid nostris principibus agendum est qui Christiani
censeri volunt? Quum adeo sollicitus fuerit Pharao
de suis sacrificis, ut in suum et totius regni exitium
aleret, ne erga fictitios deos esset impius:
quantum sacrilegium est, ab his negligi legitimus