volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

401 COMMENTARIUS IN GENESIN. 402
ille fletus: quia partim gaudio, partim memoria domus
paternae, humanoque affectu in lacrymas
erumpit.
13. Et narravit ipsi Laban omnia haec. Quum
priu8 vidisset Laban unum ex servis Àbrahae non
vulgari opulentia refertum, sinistra de nepote opinio
statim illi venire in mentem potuit. Ergo necesse
fuit sancto Iacob discessus sui causas exponere, et
cur in illo contemptibili habitu dimissus esset. Et
credibile est a matre fuisse edoctum, quibus indiciis
ac notis fidem suaè cognationis faceret. Ideo exclamât
Laban: Vere os meum et caro mea es, signifieans
satis sibi esse factum: ac signis minime dubiis
persua8um se adduci ut Iacob agnoscat nepotem.
Haec notitia eum ad humanitatem inclinât.
Nam hoc dictât naturae sensus, ut qui sanguine
coniuncti sunt alii alios iuvare studeant. Quanquam
autem arctius est inter cognatos vinculum, latius
tarnen patere debet nostra benignitas, ut se ad totum
humanuni genus diffundat. Quod si inter se
ultro citroque coniuncti sunt omnes Adae filii, multo
«fficacior esse debet spiritualis cognatio, quam Deus
inter fidèles conciliât, et qua nullum est sanctius
mutuae benevolentiae vinculum.
14. Et habitavit cum eo mensem integrum. Quanquam
non dubitat Laban quin Iacob suus ex sorore
sit nepos, eius tarnen mores unius mensis decursu
explorât. Deinde cum eo de mercede transigit.
Hinc autem colligitur sancti viri probitas, quod
ignavus non fuit apud avunculum, sed se honestis
laboribus exercuit, ne gratis in otio alienum panem
ederet: ut fateri cogatur Laban, ei praeter victum,
mercedi8 aliquid deberi. Quum dicit: Numquid,
quoniam frater meus es, servies mihi gratis? potest
duplex esse sensus: Vel quod nimis absurdum sit
ac iniurium, fraudare iusta mercede propinquum,
cuius maior habenda sit ratio quam extranei cuiuslibet:
vel, quod sub colore propinquitatis nolit gratuitas
operas exigere. Haec secundà expositio melius
quadrat: sicuti etiam fere omnium consensu recepta
«st. Nam uno contextu legunt: An quia tu frater
meus -es, ideo servies gratis? Porro notandum est
quorsum haec narrantur a Mose. Nam primo
summa àequitas nobis proponitur in Laban, sicuti
hic sensus fére omnium mentibus ingenitus est,
Iustitiam mutuo colendam esse, donee alio ipsos
abstrahit caeca cupiditas. Et Deus aequitatis iudicium
insculpsit hominum naturae, ut prorsus excusatione
careant quicunque immodico privati commodi
studio ab ea regala déclinant. Sed paulo post,
ubi ad rem ventum est, Laban huius aequitatis
oblitus, tantum quid sibi utile sit cogitât. Notabile
certe exemplum: nam raro in generalibus principiis
errant homines, ideo fatentur uno ore ius suum
cuique reddendum. Simul autem atque ad propria
Tiegotia descendunt, excaecat eos perversus sui amor I
Calvini opera. Vol XXIII.
vel saltern tales nebulas obducit ut in contrariam
partem ferantur. Quare discamus fraenum nobis
iniicere ne propria utilitas ad o"pprimendam iustitiam
praevaleat. Atque hinc natum est proverbium,
neminem in sua causa idoneum esse iudicem: quia
singuli plus quam par est sibi addicti, quid rectum
sit obliviscuntur. Quare rogandus Deus ut affectus
nostros spiritu recti iudicii temperet ac cohibeat.
Quod ox compacto agere vult Laban, ad vitandas
lites et querelas valet. Notum est vetus illud dictum:
Legitime agendum esse cum amicis, ne legitime
agere postea cogamur. Undo enim tot strepitu8
foreuses, nisi quod quisque plus aequo erga se
überaus, in alios est restrictior: ideo certis pactionibus
opus est ad concordiam fovendam, quae iniquitatem
hinc inde praeveniant.
18. Serviam tibi septem annos. Momento se
prodit iniquitas Laban. Turpis etiam barbaries est,
quod filiam suam mercedis loco permutât cum
operis Iacob. Nam haec quaedam est venditionis
species. Potius debuerat non modo filiae dotem
consignare, sed liberalius agere cum futuro genero.
Atqui affinitatis praetextu laboris cum mercede
fraudât, quod prius iniustum esse confessus est.
Clare ergo perspicimus quod prius attigi. Quamvis
ex utero matris generalem iustitiae notitiam habeant
homines, simul tarnen ac eorum utilitas in
medium prodit, re ipsa iniustos esse, nisi Dominus
eos spiritu suo reformet. Neque enim hie rarum
aliquid vel insolitum refert Moses, sed quod fere
semper accidit. Etsi enim filiae ad quaestum non
prostant, plerosque tarnen sic transversos agit lucri
cupiditas, ut prostituant honorem suum, animasque
vendant. Gaeterum quod in amorem Rachel magis
propensus fuit Iacob, sive quia propter lippitudinem
minus formosa erat Lea, sive quod sola oculorum
gratia placebat, quum Rachel formae elegantia omni
ex parte excelleret, non est penitus vitio tribuendum.
Videmus enim ut naturaliter arcanus quidam
affectus amores conciliet. Tantum cavenda est
intempéries, et quidem eo diligentius, quod difficile
est eiusmodi affectus fraenare, ne ad suffocandam
rationem lasciviant. Ergo qui formae elegantia
ducetur in appetenda uxore, non simpliciter peccabit,
modo semper emineat ratio quae in ordinem et
obsequium amoris lasciviam cogat. In eo tarnen
forte peccavit Iacob, quod nimium sibi indulgens,
cum primogenitae iniuria Rachelem natu minorem
sibi dari petiit: imo etiam quod oculos suos sequutus
minoris quam decebat fecit virtutes Leae: haec
enim nimia vitiosa est intempéries, quum sibi quis
uxorem ex formae tantum intuitu eligit, quum
ingenii praestantia ordine praeire debeat. Vehementia
autem et fervor amoris in eo se profert,
quod nullum sentit iaboris taedium per septëm
I annos: sed castitas simul coniuncta fuit, quod tain
26