volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

223 COMMENTAKIUS IN GENESIN. 224
marito alteram uxorem assignat, e qua liberos suscipiat.
Et sane si vulgari modo prolem optasset,
potius in mentem venisset adoptione facere quam
dare secundae uxori locum. Scimus enim quantus
sit in mulieribus zelotypiae ardor. Ergo promissionis
intuitu iuris sui oblita, nonnisi de procreandis
Abrae liberis cogitat. Memorabile exemplum, ex
quo non exiguus fructus ad nos redit. Sic enim
laudabile fuit votum Sarai quoad finem ; vel scopum
in quem tendebat, ut tarnen in ipso progressu
non leviter peccarit, quod orbitatis impatiens a
Dei verbo discessit, ut verbi effectu frueretur. Dum
sterilitatem suam et senium reputat, obrepit desperatio,
nisi aliunde liberos gignat Abram: in eo iam
est aliquid vitii. Verum ut res esset desperata, non
debuit tarnen quidquam aggredi nisi Dei voluntati
et legitimo naturae ordini consentaneum. Deus ex
sancto connubio propagari voluit humanum genus:
Sarai connubii legem pervertit, lectum coniugalem,
qui duobus dicatus erat, polluendo. Nee valet excusatio,
quod concubinam uxoris loco esse voluerit:
quia fixum illud manere debuerat,-mulierem viro
adiunctam esse, ut essent duo in carnem unam.
Tametsi iam polygamia apud multos invaluerat:
legem tarnen illam, • qua duo inter se mutuo obligantur,
con vollere, nunquam fuit in hominum arbitrio.
Nee culpa etiam vacavit Abram, quod stulto
ac praepostero uxoris consilio obsequutus est. Ergo
ut vitiosa fuit praecipitantia Sarai, ita reprehensione
digna est Abrae facilitas. Utriusque autem
claudicavit fides, non in substantia quidem, sed in
medio ipso (ut loquuntur) Tel agendi ratione, dum
sobolem quae a Deo speranda erat, extra legitimam
Dei ordinationem quaerere festinant. Unde etiam
monemur quam non frustra Deus suos quiescei'e et
cum silentio exspeetare iubeat, quoties eorum vota
differt ac suspendit. Nam et qui ante tempus properant,
non modo antevertunt Dei providentiam,
sed Dei verbo non contenu se proiiciunt ultra metas.
Verum videtur aliud spectasse Sarai, quae non
modo Abram cupit fieri patrem: sed maternum
etiam ius et honorem sibi vult acquirere. Respondeo,
quum sciret in semine Abrae benedicendas esse
omnes gentes, mirum non esse si societate honoris
noluerit privari: ne resecta a corpore benedicto,
quasi putridum membrum, extranea quoque a salute
promissa foret.
Non pepererat ei. Videtur excusandi- causa hoc
positum. Et certe Moses significat non ante petiisse
subsidium ab utero ancillae quam ubi nécessitas id
facere coegit. Et verba eius declarant patienter et
modeste exspectasse quidnam facturus esset Deus
usque dum spes in totum praecisa foret, quum dicit
se abillo conclusam ne amplius pariât. Quid igitur
in ea culpae reperiemus? Nempe quod debuerat
hac curam reiicere in sinum Dei, nee eius virtu-
tem alligare ordini naturae, vel restringere ad suum
sensum. Deinde quod ex praeterito colligens quid
postea futurum sit, non cogitat in manu esse Dei,
vulvam quam concluserat rursus aperire.
2. Si forte aedificer. Phrasis hebraica, pro eo
quod est, fieri matrem. Quanquam filiari quidam
exponunt. Et certe p, quod est Hebraeis filius,
huic verbo respondet. Sed quia motaphorice sic
vocati sunt filii, quod generis fulturae sint, et familiam
aedificent, retinenda est propria verbi significatio.
Foetum vero, quem pariet Agar, iure dominii
sibi vendicat Sarai, quia sibi non pariebant
ancillae, sicuti nee corporis sui habebant potestatem.
Dum autem prior maritum compellat, non modo
admittit concubinam quae instar pellicis futura erat:
sed ingerit et obtrudit. Atque hinc apparet, ex quo
homines sibi plus sapere permittunt quam fas est,
proclivem esse inde lapsum ad tentanda illicita
media. Ex zelo fidei nascitur Sarai affectus: sed
quia non subiicitur Deo, ut eius opportunitatem
exspectet, statim transsilit ad polygamiam, quae nihil
erat aliud quam iusti coniugii corruptio. Porro
quum Sarai tàm sancta mulier, instar flabelli, ad
eandem qua ipsa fervebat impatientiam maritum
sollicitet : hinc discamus quam sedulo nobis agendae
sint excubiae, ne qua occulta fraude nos circumveniat
Satan. Neque enim improbos tantum et
sceleratos subornât qui ex professo fidem nostram
oppugnent: sed ut incautos opprimât, clam interdum
ac furtim per bonos et simplices nos adoritur. Undique
igitur cavendae sunt eius insidiae, ne qua per
cuniculos obrepat.
Et paruit Abram. Vacillât quidem Abrae fides,
quum a Dei verbo declinans, uxoris impulsu ad remedium,
quod divinitus prohibitum erat, transferri
se patitur. Retinet tarnen fundamentum: quia non
dubitat quin tandem sensurus sit Deum veracem.
Quo exemplo docemur non esse cur despondeamus
animo, si quando fidem nostram concutiat Satan,
modo ne labefactetur in cordibus nostris Dei
Veritas. Interea quum videmus Abram (qui per
tot annos instar invicti athlotae fortiter lu'ctatus
fuerat, et tarn ardua obstacula transscenderat) nunc
momento uno tentationi succumbere: quis nostrum
sibi non metuat a simili periculo? Quantumvis
ergo diu et constanter in fide steterimus, quotidie
rogandus est Deus ne in tentationem nos inducat.
3. Et dédit earn Abram viro suo. Quale fuerit
Sarai consilium exprimit Moses: neque enim domi
suae voluit erigere lupanar, nee ancillae suae productrix,
vel mariti lena esse. Improprie tarnen vocatur
uxor, quae praeter Dei legem in alienum thorum
inducitur. Quare sciamus hunc concubituni
sic illicitum fuisse, ut inter scortationem et coniugium
quasi médius fuerit. Idem omnibus com-