volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

39 COMMENTARIUS IN GENESIN. 40
oapite, in sermone inolusam fuisse rerum omnium
vitam: praesertim vero hominum, quae cum ratione
et intelligentia coniuncta est. Quare hoc signo
admonitus fuit Adam, nihil sibi quasi proprium
vindicare, ut totus a filio Dei penderet, neo alibi
quam in ipso vitam quaereret. Quod si ille vitam,
quo tempore inoolumem possidebat, nonnisi in Dei
sermone repositam habuit, nee aliter servare potuit
quam si illi acceptam ferret: perditam recuperare
unde nos oportet? Sciamus ergo, ubi a Christo
discessimus, nihil praeter mortem nobis restare.
Scio alios quosdam ad vitam corporalem restringere.
Yim corporis vegetandi in arbore fuisse putant, ut
aetate nunquam languesceret: sed eos omitterè dico
quod praecipnum est in vita, nempe intelligentiae
gratiam: semper enim videndum quorsum conditus
fuerit homo, et quaenam illi fuerit vivendi ratio.
Gerte eius vivere non fuit habere duntaxat corpus
floridum ao vegetum, sed animae quoque dotibus
excellere. De arbore vero soientiae boni et mali
sic habendum est, non fuisse ab ea prohibitum
hominem, quod Deus eum, peeudis instar, vagari
sine iudicio et rerum delectu vellet: sed ne plus
sapere appeteret quam decebat, et ne proprio sensu
oonfisus, excusso Dei iugo, arbitrum se boni et mali,
ac iudicem oonstitueret. Peccatum eius ex mala
oonscientia processit : unde sequitur, datum illi fuisse
indicium, quo inter virtutes et vitia disoerneret.
Nee vero aliter staret quod ante retulit Moses,.
oreatum ad imaginem Dei fuisse: quandoquidem
imago Dei sub se eius notitiam complectitur qui
summum bonum est. Bis ergo insaniunt Libertini,
portenta hominum, qui restitui nos fingunt in
statum innocentiae, si quisque sua libidine absque
iudioio feratur. lam tenemuB quid sibi voluerit
abstinentia ab arbore boni et mali: ne scilicet Adam
hoc vel illud tentando suae prudentiae periculum
faceret: sed uni Deo addictus, saperet tantum ex
eius obsequio. Itaque scientia in malam partem
abusive pro misero expérimente capitur, quod homo
a fonte unico perfectae sapientiae discedens acquirere
sibi coepit. Atque haec origo est liberi arbitra,
dum Adam per se esse voluit, et quid valeret
tentare ausus est.
10. Et fluvius egrediébatur. Dioit Moses fluvium
unum ad hortum irrigandum fluxisee, qui deinde in
quatuor capita se divideret. Duo ex capitibus esse
Euphratem et Tigrim satis inter omnes convenit,
nemo enim litem movet quin ^p-pn sit Tigris. De
aliis duobus magna est controversia. Multi Pison
et Gihon, Gangen et Nilum fuisse putant: quorum
tarnen error abunde ex locorum distantia refellitur.
Neque desunt qui usque ad Danubium transvolent.
Quasi vero unius hominis habitatio ab ultima Asia
usque ad finem Europae se protendat. Sed quum
plerique alii fluvii célèbres illam regionem praeter-
fluant, probabilior est eorum opinio qui duos eorum,
licet obsoletis iam nominibus, notari divinant.
Quanquam nondem soluta est difficultas: Moses
enim fluvium unum, quo hortus alluebatur, in
quator capita dividit. Constat autem procul
dissitos esse Euphratis et Tigridis fontes. Ex hoo
nodo se quidam ita expediunt, quod diluvii vastatione
mutata fuerit orbis faciès: ideo fieri potuisse
divinant, ut turbati sint ac conversi fluminum
cursus, et scaturigines alio translatae, quod mihi
nullo modo recipiendum videtur. Nam etsi fateor
terram ex nativa pulchritudine in miserum squalorem,
et quasi luctuosum habitum redactam esse,
ex quo maledicta fuit, postea in diluvio multis
locis vastatam esse: dico tarnen eandem esse terram
quae initio creata fuerat. Âdde quod topographiam
suam Moses (meo quidem iudicio) ad suae aetatis
captum accommodavit. Nihil tarnen actum est, nisi
locum ilium reperiamus, ubi ex fluvio uno exeant
Tigris et Euphrates. Observa primo nullam fieri
scaturiginis vel fontis mentionem, sed tantum dioi
fluvium unum. Quatuor vero capita intelligo, tarn
principia ex quibus nascuntur fluvii, quam ostia
quibus se in mare exonérant. Iam ita confiuenter
Tigridi coniunctus fuit Euphrates olim, ut flumen
unum merito dici potuerit in quatuor capita seoari:
praesertim si mihi conceditur quod omnibus palam
est, Mosen non acute, neque philosophico more,
sed populariter loqui, ut rudissimus quisque intelligat.
Ita primo capite duo praecipua luminaria
vocavit solem et lunam : non quod luna magnitudine
superet alios planetas, sed quia vulgo ex aspectu
maior censetur. Adde quod scrupulum omnem
tollere videtur, ubi dicit, fluvio quatuor fuisse capita,
quia ex eo loco dividebatur. Quid hoo sibi vult, nisi
ex uno confluxu, vel supra vel infra paradisum
divisos fuisse alveos? Nunc figuram oculis subiiciam,
unde intelligant leotores ubi Paradisum locari
sentiam a Mose. 1 )
Tradit quidem Plinius libro sexto, praeclusum
fuisse Euphratem ab Orchenis, ut non nisi per
Tigrim influeret in mare. Pomponius autem Mela
libro tertio, certo exitu, ut reliquos amnes, affluere
negat, sed deficere. Verum Nearchus (quern Alexander
classi suae praefecerat) quique eius auspioiis
1) Tabulant paradisi ex editione a. 1554 describi curavimtis,
quae sane descriptions mosaicae minime convenit. Sequentes
omnes eandem exhibent, praeter Amst. et a. 1617 impressam.
In hoe enim quatuor iam apparent flumina, ex quibus Phison
etc Libano prodit et post varios circuitus in sinum persicum
se coniicit, Gehon vero ex nescio quibus montibus prope
Phisonis ostia sitis ortus infra Oasam in mare méditerraneum
effunditur. Arbor scientiae cum pluribus aliis inter
haec duo posteriora flumina conspiciiur adstantibus .proto^
plastis, neque abstint variis in locis elephas, camelus, rhinoceros,
equus caballus et monoceros etc. Praeter Gaeam
una tantum urbs inscripta est, nempe Babylon.
\