volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

89 COMMENTARIUS IN GENESIN. * 90
solidum sit quod volunt. Hieronymus vertit, Reoipies:
intelligens Deum mercedem promittere puro
et legitime» oultui, qualem exigit. Recitatis aliorum
Bententiis, nunc mihi liceat proferre quod melius
convenue iudico. Primo verbum FINI? tantundem
valet atque acceptio, opponiturque reiectioni. Deinde
quando de re subiecta habetur sermo, de sacrificiis
dictum interpretor, quod Deus ilia suscipiet ubi
rite oblata fuerint. Agnoscunt hebraicae linguae
periti nihil hie esse vel coactum, vel a genuina
verbi significatione remotum. lam ipsa rei series
eodem nos ducit: quod pronunciet Deus repudiari
sacrificia, et quasi abiici, ut nullius pretii sint, dum
perperam offeruntur: susceptum vero iri, ut grata
sint bonique odoris, si pura sit et légitima eorum
oblatio. Nunc tenemus quam iniuste succenseat
Gain non haberi suis sacrificiis honorem, quae
Deus obviis manibus suscipere paratus est, modo
vitiosa esse desinant. Simul tarnen memoria repetendum
quod prius dixi, praecipuum bene agendi
caput esse, ut pii Christo mediatore freti, et gratuita
reconciliatione per ipsum parta, sincere, et absque
fuco Deum colère studeant. Itaque duo ista mutuo
inter se nexu cohaerent, quod fidèles, quoties prodeunt
in Dei conspectum, sola Christi gratia commendet,
abstersis eorum sordibus: et tarnen veram
cordis munditiem illuc afferant.
Et si non bene egeris. Ex adverso pronunciat
Deus horribilem sententiam adversus Cain, si animum
in malitia obstinet, sibique indulgeat in suo
vitio. Est autem valde emphatica oratio: quia Deus
non modo refellit iniustam querimoniam, sed ostendit
nihil fore ipsi Cain magis adversum quam proprium
peccatum quod intus alit: sic brevibus et
concisis verbis stringit hominem impium, ut nullum
effugium inveniat: ac si diceret: Nihil tua obstinatione
proficis, nam ut nihil tibi sit mecum negotii,
peccatum tuum nihil relaxationis dabit, quin te
, acriter exagitet, persequatur, urgeat, neque patiatur
elabi. Hinc sequitur non modo frustra, nulloque
profectu eum tumultuari, sed intus proprio sensu
teneri reum, etiamsi nullus accuset. Nam quod
dicitur, peccatum ad fores cubare, ad interius conscientiae
iudicium refertur, quod hominem convictum
sui peccati undique obsessum premit. Fingant
licet impii Deum in coelo torpere, luctentur quantum
possunt in repellendo iudicii illius metu: peccatum
tarnen invitos et fugitantes subinde ad tribunal
illud retrahet, cui se subducere conati sunt.
Quod ne profanis quidem hominibus ignotum
fuisse testantur editae ab illis voces: nee dubium
est, quum dicuat conecientiam mille testium instar
esse, saevissimo carnifici earn comparant: nullum
esse graviu8 vel atrocius, quam quod inde sentitur
tormentum, quin Dens eiusmodi confessiones expresserit.
Prima est (inquit Iuvenalis)
haeo ultio quod se
indice nemo nooens absolvitor, improba qnamvis
gratia fallacis praetoris vioerit nrnam. 1 )
Sed loquutio Mosis singularem energiam continet:
Cubare dicitur peccatum, sed ad fores: neque
enim protinus iudicii metu torquetur peccator, sed
quascunque potest delitias accersens ad se fallendum,
quasi in libero spatio obambulat, imo lascivit
tanquam in pratis amoenis: sed qûum ad exitum
venitur, jllic peccatum occurrit, suas excubias
agens: tunc deprehenditur conscientia, quae se prius
solutam putabat, et duplices morao poenas solvit.
Et ad te erib appetitus eius. Omnes fere interprètes
ad peccatum referunt, putantque hao admonitione
cohiberi pravas libidines, quae hominis animum
sollicitant ac impellunt. Ergo secundum eos
talis erit sensus: Si peccatum insurgit ut te subiiciat,
cur indulges, ac non magis laboras in eo cohibendo
et fraenando? Tuum enim erat dorn are, et
ad obsequium cogère quos sentis Deo immorigeros
et rebelles esse in carne tua affectus. Sed ego
Mosen prorsus aliud velle arbitror. Omitto quod in
hebraico peccati nomine, apponitur feminei generis
nota: haec autem relativa duo masculina sunt.
Certe Moses non de scelere ipso proprie, sed de
culpa quae inde contrahitur, et reatu agit. Nunc
quomodo verba haec convenient, Sub te erit appetitus
eius? Caeterum non longa refutatione opus erit,
ubi germanum sensum protulero. Potius mihi videtur
esse obiurgatio, qua Deus impium hominem
ingratitudinis insimulat, quod pro nihilo ducat primogeniturae
honorem. Ut quisque nostrum maioribus
Dei beneficiis ornatus est, nisi autorem gratiae
cui obstrictus est impensius colère studeat, impietatem
suam prodit. Quum Abel fratri posthabitus
foret, Studiosus tarnen erat Dei eultor. Primogenitus
vero neglectim et defunetorie colebat Deum, cuius
beneficio in tantam dignitatem pervenerat: atque
ita peccatum eius amplificat Deus, quod non saltern
imitetur fratrem, quem ut gradu honoris, ita et
pietate longe superare debuerat. Porro loquutio
est Hebraeis trita, appetitum minoris ad eum respicere
cuius arbitrio subiectus est. Ita de muliere
dixit Moses (cap. 3, 16), quod eius appetitus esset
ad virum. Pueriliter autem ineptiunt qui hunc
locum torquent ad probandum liberum arbitrium.
Nam ut demus officii sui Cain moneri, ut subigendo
peccato ineumbat, nulla tarnen inde hominis virtus
elicitur, quia certum est non aliter quam Spiritus
saneti gratia mortificari affectus carnis, ne praevaleant.
Nee certe quoties praeeepit aliquid Deus,
vires ad praestandum nobis suppetere colligendum
est: quin potius tenendum est Augustini dictum,
Da quod iubes, et iube quod velis.
1) luvend. Sat. XIII. 2 sq.