volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

343 COMMENTARIUS IN GENESEST. 344
anno centesimo frigidus, et ad generandum impotens, propinquus esset morti Abraham, consilium ab eo
quadraginta post annis genuerit cotnplures filios. initum fuisse, quo lites a morte sua inter filios di-
Multi ut eflugiaht hoc absurdum, Ceturam eandem rimeret: nempe quod Isaac unicum instituons hae-
faciunt cum Agar. Sed eorum commentum statim redem reliquos muneribus ornatos a se dimiserit.
refellitur in contextu: ubi dicit Moses, Abraham Dura quidem in speciem et crudelis ablegatio: sed
dona dédisse filiis concubinarum. Et ex 1. Chron. Dei ordinationi ac decreto respondens, ut posteris
1, 32 idem aperte colligitur. Alii coniiciunt vivente Isaac intégra terrae possessio maneret. Neque enim
adhuc Sara Abraham sumpsisse sibi novam uxorem. Abrahae licebat haereditatem suo arbitrio partiri,
Quod tametsi gravi reprehensione dignum fuit, non qua iam in solidum donatus fuerat Isaac. Quare
tarnen a fide abhorret. Scimus hoc esse ordinarium, nihil restabat, nisi ut hac illis ratione quae descri-
ut nimia licentiae usurpatione audaces reddantur bitur consuleret. Nunc si quis unum ex filiis eligens
homines. Ita legem coniugii semel transgressus sibi haeredem, reliquos excludat, faciet ipsis iniuriam,
Abraham, fortassis post dissidium Agar polygâmiae ac iniustae exhaeredationis face perniciosas lites domi
finem non fecit. Ad haec verisimile est, divortio, suae accendet. Quare notanda est specialis ratio,
quod ilium cum Agar facere coegit Sara, vulneratum qua non inductus modo, sed compulsus fuit Abraham
fuisse eius animum. Hoc quidem sancto patriarchae ad filios haereditate privandos, et procul dimoven-
probrosum, vel saltern minus decorum fuit. Sed do8: ne scilicet illorum interventu turbari necessé
inter omnes coniecturas nulla mihi videtur proba- foret quod de Isaac divinitus pronunciatum fuerat.
bilior. Earn si recipimus, alieno loco inserta erit Diximus alibi Hebraeis vocari concubinam quae
narratio : sicuti frequenter solet Moses, quae tempore thori est socia, non autem bonorum omnium. Idem
praecedunt, in alium ordinem reiicere. Atque ut etiam gentium omnium more receptum, et legibus
haec ratio non urgeat, res tarnen ipsa ostendit esse sancitum fuit. Sic postea videbimus Lea et Rachel
in hac historia VOTIQOV itQÔttQov. Nonagesimum primarias fuisse uxores: Bilha vero et Zilpha se­
annum excesserat Sara quum peperit filium Isaac, cundo fuisse gradu, ut servilis maneret earum con­
mortua est centesimo vicesimo septimo aetatis suae ditio, quamvis in thorum coniugalem receptae forent.
anno: duxit Isaac uxorem annos quadraginta natus. Quum hac lege Hagar et Ceturam uxores Abraham
Ergo fere quadriennium inter matris obitum et duxisset, licitum illi fuisse videtur exiguam tantum
nuptias intercessit. Si postea uxorem duxit Abra­ ex bonis suis partem filiis earum erogare: imo ab
ham, quid illi in mentem venit, quum iam viduitati unico haerede ad eos aequas partes transferre, neque
plures annos assuevisset? Coniicere ergo-licet Mosen, fas, neque aequum fuisset. Et forte nulla de suc­
ubi in scribenda Abrahae vita ad extremum actum cession e futura lis erat, vel contentio: sed eos pro­
ventum est, interponere quod omiserat. Nondum cul emittens, illud quod dixi periculum anticipât, nö
tarnen solutus est nodus. TTnde enim novus illi ad partem terrae occupent, quam Deus solis posteris
muliebrem concubitum vigor, quum testetur Paulus Isaac totam destinaverat.
iam prius emarcido fuisse corpore? Sentit Augustinus
non exigui modo temporis datum illi fuisse robur, 7. Et isti sunt dies. Descendit iam Moses ad
quod ad gignendum Isaac sufficeret, sed divina in- mortem Abrahae. Ac primo quidem in eius aetate
stauratione refloruisse in reliquum vitae tempus. notandu8 est numerus annorum quibus peregrinatus
Quam ego sententiam, turn quia miraculi gloriam est. Mirae enim et incomparabilis tolerantiae laus
amplificat, tum aliis de causis libenter amplector. fuit, quod per centum annos oberrans, quum Do-
Nee obstat quod prius dixi, miraculo genitum fuisse minus eum varie circumageret, nuda Dei promis-
Isaac, quod esset spirituale semen: nam proprie in sione contentus fuit tarn in morte quam in vita.
eius gratiam reviguit caducum Abrahae corpus. Eant nunc quibus anni unius vel paucorum in-
Quod alii postea geniti sunt, quasi accidentale fuit. quietudinem ferre molestum est: quum Abraham
Sic ilia Dei benedictio: Orescite, et multiplicamini, pater fidelium non modo centum annis inquilinus
quae coniugio annexa est, ad vagas libidines exten- fuerit, sed etiam inter plurima exsilia iactatus. Inditur.
Oerte si uxorem superslite adhuc Sara terea tamen diserte exponit Moses, Dominum quod
(quod mihi magis probatur) induxit Abraham, in- pollicituk fuerat illi praestitisse: Morieris in senecdignus
erat cuius adulterino coniugio Deus benedi- , tute bona. Quanquam vero duram et asperam
ceret. Caeterum etsi nos latet cur hie gratiae cu­ militiam certavit: fuit tamen non levis nee exigua
mulus ad iustam mensuram accesserit, in eo tarnen consolatio, quod inter tot aerumnas Deo vitam
relucet mira Dei Providentia, quod quum ex aliis snam curae esse sciret. Quod si unus ille Dei in-
filiis deBcenderint multae non obscurae gentes, petuitus eum tota vita sustinuit, ne inter gravissimos
nes solum Isaac resedit spirituale foedus, cuius alii fluctus, inter multas dolorum acerbitates, inter cu-
insigne in came sua gestabant.
rarum aestus, immensam denique malorum congeriem
deficeret: discamus et nos, ne unquam fatigemur,
6. Et filiis concubinarum. Narrât Moses, quum in hanc fulturam recumbere, quod Dominus felicem