volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

521 COMMENTARIÜS IN GENESIN. 522
Deus ipse solus arcani sui erit inte/pres. Si quis
obiioiat, quoties hominum opera Deus utitur, coniungi
debere illorum ministerium cum eius mandato: id
quidem fateör, sed ita ut in solidum gloria penes
Deum resideat: secundum illud Pauli, nihil esse
qui plantant, vel rigant (1. Cor. 3, 7). Caeterum
Ioseph non modo Pharaonem gustu aliquo pietatis
afficere cupit, sed interpretationis donum uni Deo
adscribens, se destitua fatetur ut ab illo impetret.
Quare nos quoque exemplo sancti Ioseph discamus,
etiam apud incredulos celebrare Dei gratiam, ac si
ianuam praecludant integrae pleuaeque doctrinae,
danda saltern opera est ut instillemus aliquas pietatis
guttas. Hoc quoque nobis in mentem veniat,
nihil minus ferendum esse quam ut sibi quidquam
proprium arrogent homines. Nam hic primus est
sapiendi gradus, nihil sibi arrogare, sed modeste
fateri ex fonte gratiac Dei manare quidquid laude
dignum est. Praesertim hoc notatu Signum est, ut
cuique spiritus intelligentiae datus e coelo fuerit,
idoneum et fidum fore Dei interpretem.
16. Deus respondeat in pacem Pharao. Hoc ex
animi sui affectu addidit Ioseph : nondum enim
quale futurum esset oraculum tenebat. Ergo prophetjoo
nomine faustum et optabile promittere non
potuït : sed quemadmodum sinoere proferre debuit
quod a Domino acceperat, qualecunque id esset,
quantum vis triste vel acerbum: ita rursum minime
obstitit haec libertas quin laetum eventum regi optaret.
Precatio igitur est, non vaticinium, quod hie
de regis pace dicitur^
17; Me sommante. Tota haec narratio expositione
non indiget : tantum enim repetit Pharao quod
prius vidimus: nisi quod addit, vaccas macilentas
consumptis pinguibus, nihilo redditas esse meliores.
Quo testari voluit Deus, tantam fore sterilitatem,
ut congesta frumenti copia non liberaliter alerentur
homines, sed famelici aegre vitam traherent. Quod
Ioseph somnium unum esse respondet, simpliciter
intelligit unum et idem duabus figuris ostensum
fuisse Pharaoni. Prius vero quam interpretationem
suam in medium proférât, non esse evanidum somnium
asserit, sed divinum oraculum. Nisi enim a
Deo profecta fuisset visio, stultum fuisset anxie inquirere
quid portenderet. Nunc autem in soiscitando
Dei consilio, non frustra laborat Pharao. Caeterum
notanda est loquendi forma, quia Ioseph non tantum
dicit: Deum quod aliunde continget, pràedicere, sed
quod ipse facturas esset. Hinc namque colligimus:
Deum non otiose speculari fortuitos rerum eventus,
sicuti philosophi plerique garriunt, sed suo arbitrio
statuere quid futurum sit. Quare in rerum praedictione
non respondet de tabulis fatalibus, sicuti
Apollinem suum poetae fingunt earum rerum esse
vatem quae non sunt in eius manu : sed pronunciat,
quidquid eveniet, suum fore opus. Sic Isaias (45, 7),
ut suam uni Deo gloriam asserat, ei utrumque tribuit,
res futuras patefäcere, et suo imperio moderari
omnes rerum eventus. Clamât enim Deum non
fallere, nee mentiri, ut soient idola: et ilium praedicat
unicum esse bonorum et malorum autorem:
per mala, res adversas intelligens. Quare nisi Deum
velimus e solio suo deiicere, non minus suam illi
in agendo potentiam quam praescientiam relinquere
oportet. Atque hie locus ideo observatu dignior est,
quia omnibus saeculis multi nebulones dimidiam
gloriae suae partem Deo eripere conati sunt: et
nunc (ut dixi) multos philosophos delectat idem
figmentum: quia absurdum esse putant Deo adscribere
quidquid rerum in mundo agitur. QuaBi vero
frustra pronunciet scriptura, iudicia eius profundam
esse abyssum (Ps. 36, 7). Sed dum ad cerebri sui
censuram Dei opera exigunt, repudiato eius verbo,
malunt de coelestibus mysteriis Platoni credere.
Quod Deus, inquiunt, praescius est rerum omnium,
nulla inde nécessitas inducitur. Quasi vero nudam
praescientiam dicamus rerum causam esse: ac non
potius hanc copulam teneamus a Mose positam, quae
futura sunt Deum praescire, quoniam ea facere
decrevit. Ipsi vero insoite ao perperam ab aeterno
Dei consilio et continua actione eius providentiam
divellunt. Hoc in primis persuasum habere expedit,
quoties sterilis est terra, sive gelu, sive uredo, sive
grando, sive aliud quidpiam in causa sit, hoc totum
Dei consilio gubernari.
32. Et propterea iteratwm est somnium. Non intelligit
Ioseph mutabile esse si quid Deus semel
tantum protulerit: sed ne in animo Pharaonis vacillaret
rei ostensae fides. Nam quia nihil nisi ex
stabili fixoque suo consilio pronunciat, semel loquutum
esse sufficit. Sed nostra tarditas et inconstantia
saepius eadem ipsum repetere cogit, ut cordibus
nostris insideat quod certo apud eum decretum est:
alioqui quam versatile nobis ingenium est, tarn
varie sursum deorsum a nobis volvitur quod semel
eius ore audivimus, donee labascat. Porro IoBeph
non modo firmitudinem coelestis decreti commendat,
sed simul prope instare denunciat quod facere
Deus constituit, ne Pharao ipse longioriB morae
fiducia dormiret. Nam etsi fatemur Dei iudicia
semper capitibus nostris instare, nisi tarnen nos
ßtimulet tempori8 maturitas, illorum cura et metu
frigide afficimur. /
33. Et nunc provideat sibi Pharao. Plus praestat
Ioseph quam fuerat rogatus: neque enim tantum
somnii est interpres, sed, ut prophetae munus impleat,
doctrinam et consilium adiungit. Scimus
enim veros Dei prophetas ac legitimos non simpliciter
pràedicere quid futurum sit, sed malis impendentibus
remédia ostendere. Postquam ergo de
vicibus quatuordeeim annorum vaticinium edidit
Ioseph, nunc docet quid utile sit factu, et Pharao-