volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

333 OOMMENTAEIUS IN GENESIN. 334
tem confidere potuit talem fore consilio suo exitum,
quod nonnisi Deo autore, et quasi eius auspiciis
susceperat. Solus enim Dei intuitus, eius aniinum
avertit a filiabus Ohanaan. Videtur tarnen parum
scite colligere, Deum uxorem daturum filio ex patria
et cognatione cui valedixit. Sed quia nonnisi autore
Deo cognatos reliquit, eorum animos flexurum sperat
ut propitii sint ac faventes. Interea ex praeteritis
Dei beneficiis statuit sibi in praesenti negotio manum
eius non defore: ac si diceret: Ego qui Dei
mandato patriam reliqui, et cuius continuum auxilium
sum expertus in mea peregrinatione, non
dubito eundem fore itineris tui gubernatorem : quia
eius promissione fretus hoc tibi mandatum iniungo.
Modum iuvandi désignât, quod Deus angelum missurus
sit: quia sciebat angelorum opera suis opem
ferre, idque iam multis documentis cognoverat.
Deum coeli vocando, célébrât eius potentiam, quae
fiduciae materiam dabat.
10. Et accepit servus decern camelos. Camelos
secum deducit, qui testentur Abraham hominem
esse divitem et copiosum, ut facilius impetret quod
cupit. Neque enim ingenua puella facile passa
foret in longinquam regionem se abstrahi nisi commoda
vitae ratione proposita. Ipsum per se exsilium
satis triste est, ut paupertas comes non accédât.
Ergo ne metu inopiae absterreatur puella, quin
potius earn überaus conditio invitet, camelos decern
muneribus onerat, ut re ipsa probet in Chaldaea
domesticam Abrahae opulentiam. Quod sequitur,
omnem Abrahae substantiam fuisse in manu servi,
quidam ex Hebraeis male exponunt, servum in tabulis
descriptas et consignatas omnes Abrahae copias
secum tulisse. Est enim causae redditio, ne
cui minus probabile videatur servum sibi sumpsisse
tantum potestatis. Ergo quia dixerat Moses servum
hominem cum tarn lauto et splendido apparatu iter
fuisse ingressum, mox subiicit in eius arbitrio id
fuisse, quod totam Abrahae substantiam in manu
haberet. Quum dicit venisse in urbem Nacbor,
neque urbis nomen exprimit, nee partem Chaldaeae,
vel alterius regionis ubi habitabat: sed tantum dicit
generaliter venisse in Syriam fluviorum: de qua
voce aliquid supra attigi.
12. Iehova ') Deus Domini mei. Servus consilio
destitutus, ad preces se confert. Neque tamen simpliciter
petit consilium a Domino: sed puellam quam
destinavit uxorem Isaac, sibi offerri cum certa nota,
unde colligat sibi divinitus oblatam esse. Quod in
re tarn confusa non stupet quasi attonitus, sed in
preces collecto animo erumpit, pietatis et fidei
Signum est. Sed divinatio qua utitur, cum vera
orandi régula non satis videtur congruore. Primum,
scimus neminem rite precari nisi qui vota sua Deo
1) Ed. princeps hic et in texiu: Domine. Et sic saepius.
subiicit. Quare nihil minus consentaneum quam
nostro arbitratu quidquam Deo praescribere. Ubi
igitur servi religio, qui pro suo desiderio legem Deo
imponit? Deinde nihil in precibus nostris ambiguum
esse debet: certitudo autem nonnisi ex verbo petenda.
Iam quum sibi divinationem fingat servus,
videtur perperam a légitima orandi modestia discedere:
quum enim eum deficiat promissio, de re
tota nihilominus fieri certus cupit. Atqui Deus
votum eius exaudiens, ipso eventu demonstrat sibi
gratum fuisse. Itaque sciendum est, quam vis specialis
promissio in promptu non exstaret, servum
tamen non temere nee pro carnis libidine sic fuisse
precatum sed arcano spiritus instinctu. Neque enim
obstat lex communis qua devincti sunt omnes pii,
quin Dominus, ubi aliquid extraordinarium dare
constituit, illuc quoque servos suos impellat: non
quod eos abducat a verbo suo, sed tantum quia in
forma orandi singulare aliquid concedit. Summa
autem est, Domine, si occurret puella quae rogata
ut potum mihi praebeat, etiam benigne et comiter
offerat camelis meis, hanc ego petam uxorem domino
meo Isaac, ac si mihi abs te de manu in
manum tradita foret. Videtur quidem dubiam
coniecturam arripere: sed quia in Dei providentiam
recumbit, certo persuasus est sibi indicium illud
instar oraculi fore: quia Deus, quem habet expeditionis
suae praesidem, eum errare non sinet. Interim
hoc notatu dignum, quod signum notitiae non
procul accersit, sed ex re praesenti sumit : nam quae
ignoto hospiti tam humana erit, suo officio specimen
dabit probae naturae. Hoc ideo observare convenit,
ne curiosi homines hoc exemplum ad vana praesagia
trahant. In verbis haec notanda sunt. Deum heri
sui Abrahae compellat: non quod ipse ab eius cultu
sit alienus : sed quia res de qua agitur, a promissione
Abrahae data pendet. Nee sane illi orandi aliunde
fiducia quam ex foedere quod Deus pepigerat cum
Abrahae domo.
Occurrere fac nunc. Hieronymus vertit, Occurre:
sed verbum est transitivum, quo significat
Abrahae servus, sic Dei consilio et manu disponi
hominum negotia ut non sint fortuiti rerum eventus:
ac si diceret, Domine, frustra hue et illuc circumspiciam,
frustra meo labore, industria, et varus
artibus successum captabo, nisi tu negotium dirigas.
Quum vero continuo post subiicit: Fac misericordiam
cum servo tuo, significat non alio se iure hoc audere,
nisi quia Deus gratiam suam Abrahae pollicitus
fuerat.
15. Antequam ipse complevisset loqui. Contextus
Mosis satis demonstrat non stulte conceptum fuisse
votum. Ipsa etiam céleri tas, raram Dei indulgentiam
ostendit, quod hominem non patitur Deus diu
cum anxietate luctari. Domo quidem prius exierat
Rebecca quam ille precari inciperet: sed tenendum