volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

37 COMMENTARIUS IN GENESIN. 38
totum terrarum orbem transférant. Neo sane
dabium est (sicuti nuper attigi) quin Deus uberrimum
et suavissimum locum elegerit, quasi terrae primitias,
quo Adam, quern inter homines dignatus erat
primogeniturae honore, in signum praecipui amoris
donaret. Deinde colligimus, bortum hune fuisse in
terra, non ut quidam somniarunt in aëre situm:
nisi enim regio fuisset orbis nostri, non opponeretur
Iudaeae, Orientem versus. Allegoriae autem Origenis
et similium prorsus repudiandae sunt: quas
pessima astutia in ecclesiam invehere conatus est
Satan, ut ambigua esset scripturae doctrina, nee
quidquam certi vel firmi haberet. Fieri quidem
potest ut quidam necessitate coacti ad sensum
allegoricum confugerint: quia nusquam in mundo
reperiebant locum qualis describitur a Mose: sed
plurimos videmus, stulta argutiarum affectatione,
nimium fuisse allegoriis deditos. Quantum ad
praesentem locum attinet, frustra et importune extra
literam philosophantur. Neque enim aliud Mosi
propositum est quam ut hominem doceat hac lege
fuisse a Deo conditum ut terrae dominio potiretur,
unde fructus colligeret, ac quotidiana experientia
disceret mundum sibi esse subiectum. Quid prodest
in aëre volitare, et terram relinquere, ubi Deus
suam erga humanum genus benevolentiam testatus
est? At subtilior est de coelesti beatitudine interpretatio,
dicet quispiam. Respondeo, quum aeterna
hominis haereditas in coelo sit, rectum quidem esse
ut illuc tendamus: figendum tarnen in terra pedem
tantisper dum hospitium consideremus, quo voluit
Dominus hominem ad tempus uti. Nunc enim
versamur in hac historia, quae docet Adam fuisse
divinitus ordinatum incolam terrae, ut temporalem
in ea vitam agendo ooelestem gloriam meditaretur,
jpsum a Domino bonis innumeris fuisse liberaliter
ditatum, ex quorum gustu paternam eius benevolentiam
colligeret. Et mox subiiciet Moses, mandatam
ei fuisse agrorum culturam, et fructus permissos
quibus vesceretur: quae omnia nee lunae circulo,
nee aëris regio ni bus conveniunt. Quanquam autem
diximus, locum paradisi inter ortum solis et Iudaeam
fuisse situm, certius tarnen aliquid de regione
quaeri potest. Qui Mesopotamiae fuisse vicinam
contendunt, rationibus non contemnendis nituntur:
quia filios Heden Tigri fiuvio probabile est fuisse
contiguos. Gaeterum quia eius descriptio statim
sequetur apud Mosen, in eum locum differre satius
est. Falsus est vetus interpres, qui ex nomine
proprio Heden voluptatem fecit. Non infitior quidem
locum a delitiis ita fuisse vocatum : sed facile est
colligere, impositum fuisse loco nomen unde ab aliis
discerneretur.
9. Germvnare fecerat Dominus Deus. Pertinet
ista productio ad diem creationis tertium. Sed
nominatim refert Moses, locum ilium fructiferis
omne genus arboribus eximie fuisse cumulatum, ut
plena illic et vere beata rerum omnium ubertas
foret: Quod data opera a Domino factum est,
quo minus excusationis haberet hominis cupiditas,
si tarn praeclara fructuum copia, dulcedine, varietate
non contenta, quemadmodum contigit, contra Dei
mandatum se proiiceret. Consulto etiam refert
Spiritus sanctus per Mosen, quanta fuerit Adae
félicitas: quo clarius appareat foeda eius intempéries,
cui sufficere talis affluentia non potuit quin
ad fructum vetitum prorumperet. Et certe
pudenda fuit ingratitudo, quod in tarn felici et
optabili statu quiescere non potuit: libido vero
plusquam belluina, cui saturandae par esse non
potuit tanta largitas. Nullus terrae angulus tunc
sterilis, imo nulhis non summopere dires ac foecundus
erat : sed quae alibi mediocris erat Dei bene-.
dictio, in hunc locum mirabiliter se effuderat.
Neque in cibum modo suppetebat abundantia, sed
addita simul erat suavitas ad gustum palati, et
pascendis oculis pulchritudo. Ex tarn benigna igitur
indulgentia plus satis patet quam inexplebilis fuerit
hominis cupiditas.
Et arborem vitae. Incertum est, duone tantum
individua, an duas arborum species designet.
Utraque opinio probabilis est: res vero minime
digna pro qua oontentio sumatur: quandoquidem
vel parum vel nihil nostra interest utrumvis asseratur.
Plus in epithetis est momenti, quae ab effectu
utrique arbori fuerunt imposita: neque id hominum,
sed Dei placito. Arbori autem vitae nomen indidit,
non quod vitam homini conferret, qua iam ante
praeditus erat: sed ut symbolum ac memoriale
esset vitae divinitus acceptae. Scimus minime esse
insolens, ut virtutem suam Deus esterais symbolis
testatum nobis reddat. Non transfert quidem in
signa externa suam virtutem: sed nobis per ea
manum porrigit: quia, nisi adiuti, conscendere ad
eum non possumus. Voluit igitur hominem,
quoties fructum arboris illius gustaret, in memoriam
revooare unde vitam haberet: ut se agnosceret non
propria virtute, sed Dei unius beneficio vivere:
neque esse intrinsecum bonum (ut vulgo loquuntur)
sed a Deo provenire. Denique in arbore ilia
exstabat visibile huius sententiae testimonium, quod
in Deo sumus, et vivimus, et movemur. Quod si
Adam integer adhuc et rectae naturae monitoriis
signis opus habuit, quae eum in divinae gratiae
notitiam deducerent, quanto maior hodie signorum
nécessitas in tanta ingenii nostri imbecillitate, ex
quo a vera luce excidimus? Gaeterum non displicet
quod a nonnullis patribus, ut Augustino et Eucherio,
traditum est, fuisse arborem vitae Christi figuram,
quatenus sermo est aeternus Dei: imo non aliter
quam eum figurando vitae symbolum esse potuit.
Tenendum est enim quod habetur primo Ioannis
3*