volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

487 COMMENTARIUS IN GENESIN. 488
si alterutrum necesse fuit, praestabat eorum manibus
statim occidi quam lenta fame in cisterna perire :
quod est crudelissimum supplicii genus. Crassa
potius hypocrisis notanda est, quod crimine se fore
exemptos putant, modo ne fratrem iugulando manus
intingant sanguine. Quasi vero ad rem quidquam
intersit, an fratrem quis gladio confodiat, an
suffocando interficiat. Dominus enim quum Iudaeos
accusât per Isaiam (1, 15), quod manus habeant
plenas sanguine, non intelligit esse sicarios: sed
sanguinarios ideo vocat, quia non pepercerint miseris
fratribus. Nihilo igitur meliores sunt filii
Iacob, dum fratrem adhuc vivum in terram pror
iiciunt, ut sepultus cum morte frustra luctetur, et
post longos cruciatus intereat: dum cisternam eligunt
in deserto, unde nullus mortalium pereuntis clamorem
exaudiat, sed gemitus ascendat in coelum usque.
Barbara autem ista cogitatio fuit, non perciiti
eius animam, vol, non percuti eum in anima, si
manibus suis sanguinem non haurirent: quia altera
mortis species non minus violenta fuit dum volebant
fame necare. Sed Ruben ad brutos eorum
affectus sermonem accommodans, satis habuit praesentem
illorum impetum quovis artificio reprimere.
23. Exuerunt Ioseph timica sua. Videmus ut
fictione et mendacio referti sint homines. Secure
fratrem dénudant: non exhorrent manibus suis proiicere
in foveam, ubi ipsum inedia conficiat decern
gladiis peior: quia scelus occultum fore sperant, et
allatis exuviis, nulla domifutura sit caedis suspicio:
quia scilicet credet pater laniatum fuisse a fera
bestia. Ita scelestas mentes hebetat Satan, ut frivolis
effugiis se ipsas implicent. Fons quidem pudoris
est conscientia: sed suis illecebris demulcet
Satan quos semel laqueis suis constrinxit: ut ipse
verecundiae sensus qui eos debuerat reos ad tribunal
Dei citare, magis obduret. Latebras enim nacti,
longe audacius ad peccandum perrumpunt, quasi
impune committant quidquid fugit hominum oculos.
Hie vere reprobus est sensus: hie spiritus vertiginis
et stupori8, solo teneri hominum pudore, calcato
autem divini iudicii metu, quidvis audere. Quanquam
autem non omnes eousque proiecti sunt, Vitium
tarnen hoc nimis commune est, plus déferre
honoris hominibus quam Deo. In verbis Mosis
emphatica est tunicae repetitio, quod insigne illud
paterni amoris mollire non potuit eorum animos.
25. Et sederunt ut comederent panem. Mira fuit
haec barbaries: fratre quantum in se erat occiso,
quiète epulari: nam si qua humanitatis gutta viguisset
in eorum animis, saltern quasdam intus
punctiones sensissent; imo plerumque deterrimus
quisque post facinus peractum expavescit. Quum
in tantam socordiam prolapsi sint patriarchae, eorum
exemplo timere discamus, ne iusta Dei vindicta
idem lethargus sensus nostros occupet. Interea ad*
mirabilem consilii Dei progressum expendere convenit.
lam transierat Ioseph per duplicem mortem :
nunc quasi tertia morte praeter spem e sepulcro
eruitur. Quid enim fuit aliud pro mancipio vendi
extraneis hominibus quam e medio tolli? Imo deterior
reddita fuit eius conditio, quia Ruben e
cisterna clam eduotum patri reduxisset : nunc in
diversam orbis partem sine spe reditus trahitur.
Sed ille occultus eratflexus, per quem Deus statuerat
eum in sublime evehere. Ac ultimo tandem
even tu enotuit, quanto satius fuerit procul a suis
abduci quam salvum domi manere. Porro sermo
Iudae, quo persuadet fratribus ut vendatur Ioseph,
aliquanto plus habet rationis. Ingenue enim fatetur
reos homicidii fore, si in cisterna perire sinant.
Quid lucri fecerimus, inquit, obtecto sanguine? manus
enim nostrae nihilominus sanguine pollutae
erunt. Iam aliquantulum remiserat furor, ut consilium
humanius admitterent: nam quamvis immanis
perfidia esset, fratrem hominibus incognitis vendere:
aliquid tarnen fuit, vivum dimittere, ut saltern
pro mancipio aleretur. Illam ergo diabolicae vesaniae
flammam, qua toti ardebant, sedatam fuisse
videmus, dum se nihil proficere agnoscunt, celando
hominum oculos: quia homicidium in Dei conspectum
venire necesse sit: nam primo non secus omni
se reatu solvebant quam si nullus sederet in coelo
iudex. Valere etiam apud eos incipit naturae sensus,
quem prius deleverat odii crudelitas. Et certe
in reprobis etiam, qui videntur humanitatem prorsus
exuisse, tempus demonstrat aliquid manere residuum.
Quum ebulliunt pravi et violenti affectus,
impedit tumultuosus ille fervor ne suas partes agat
natura. Sed nullae sunt tarn stupidae mentes quas
non interdum mordeat scelerum suorum reputatio:
nam ut inexcusabiles ad Dei iudicium veniant homines,
a se ipsis primum damnari oportet. In hoc
a reprobis différant sanabiles, quos Dominus ad resipiscentiam
adducit, quod quum illi contumaciter
obruant scelerum suorum notitiam: hi paulatim a
peccandi licentia ad rationis obsequium flectuntur.
Caeterum quod hic Iudas de fratre germano admonet,
Dominus per prophetam ad totum genus humanuni
extendit. Quoties igitur prava libido ad
iniustam vim, vel aliam noxam impellit, veniat nobis
in mentem sacrum hoc vinculum quo devincta
est inter se omnium societas, ut nos a maleficiis
cohibeat. Nocere enim non potest homo homini
quin carni suae infensus, totum naturae ordinem
violet ac pervertat.
28. Et transierunt viri Madianitae. Putant aliqui
Ioseph eodem in loco bis fuisse venditum. Certum
enim est, quum Abrahae fuerit filius Madian
ex Cetura, distinctos fuisse eius filios a filiis Ismael :
et Moses non temere diversa nomina posuit. Sed
I ego ita interpretor, venalem quibuslibet expositum