volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

69 COMMENTARIUS IN GENESIN. 70
habeat caeoae ultioni. Hoc modo tradentur reprobi
in ignem aeternum cum suis corporibus, quae licet
nullum per se motum habeant, Organa tarnen sunt
malis perpètrandis. Sic hominis manibus adscribitur
quidquid scelerum committit ille, ac ideo pollutae
censentur: quum tarnen se ipsas non moveant, nisi
quatenus pravo cordis affectu impulsae, exsequuntur
quod illic conceptum est. Secundum hanc rationem
dicitur fecisse serpens quod diabolus per ipsum fecit.
Verum si tarn severe in brutum animal ulciscitur Deus
hominis exitium, multo minus Satanae pepercit,
totiu8 mali autori : quod ex clausula melius patebit.
Maledictus es prae omni animaïi. Viget ista
Dei maledictio in serpente: qua fit ut despicabilis ,
sit, et vîx tolerabilis coelo et terrae, vitamque obnoxiam
et assiduis terroribus plenam agat: deinde ut
non tantum exosus sit nobis, tanquam capitalis inimicus
generis humani, sed ab aliis quoque animalibus
segregatu8, bellum gerat quodammodo cum natura.
Prius enim cicurem fuisse vidimus, ut mulier familiärem
accessum non refugeret. Sed quae sequuntur
plus habent difficultatis : quia videtur naturale esse
quod Deus in poenam denunciat, ut reptare super ventrem,
et pulverem comedere. Movit quosdam doctos
homines et acutes haec obiectio, ut dixerint serpentem
recto corpore ingredi solitum, priusquam eo
abusus esset Satan. Caoterum nihil erit absurdi, si
fateamuf pristinae conditioni iterum addici serpentent,
cui naturaliter iam subiectus erat. Sic enim
cogendus erat in ordinem, qui se adversus Dei
imaginem extulerat: ac si dictum esset: Tu ausus
es miserum et putidum animal in hominem insurgera,
quern praefeceram totius mundi dominio : quasi
vero tuum esset, quum terrae esses affixus, in coelum
penetrare. Ergo unde emergere tentasti, iam te retraho,
ut sorte tua contentus esse discas, nee amplius
insolescas in hominis contumeliam. Interea sic revooatur
a sua lascivia ad solitum ingressum, ut perpetuae
ignominiae simul damnetur. Comedere pulverem,
Signum est naturae vilis et sordidae. Simplex
(meo iudicio) ille est sensus, quern etiam confirmât
Isaiae testimonium (cap. 65, 25). Nam dum
plenam naturae integrae ac bene constitutae instaurationem
promittit sub Christi regno, inter alia commémorât,
pulverem serpenti pro pane futurum esse.
Quare non est quod in singulis, quae hie refert
Moses, nova aliqua mutatio quaeratur,
15. Inimicitias ponam. Simpliciter interpreter,
hostile semper fore dissidium humano generi cum
serpentibus, quale hodie oernitur. Pit enim arcano
naturae sensu, ut ab ipsis abhorreat homo. Quod
quibusdam sunt in deliciis, inter prodigia reputandum
est: ac quoties nobis horrorem incutit serpentum
aspectus, renovatur defectionis noBtrae memoria.
Uno etiam tenore oontexo quod mox sequitur:
Ipsum vulnerabit caput tuum, et tu vulneràbis eins
calcaneum. Tale enim odium fore denunciat ut sibi
ultro citroque molesti sint : serpentem hominibus
infestum fore, et homines vicissim perdendis serpentibus
fore intentes. Interea videmus ut se clementer
in homine castigando gerat Dominus, in
quem serpenti non ultra permittit quam ut calcaneum
attingat, quum illi subiiciat vulnerandum
serpentis caput. Nam in nominibus capitis et calcanei
distinctio est inter superius et inferius. Atque
ita principatum aliquem Deus homini residuum
facit: quia sic mutuum nocendi affectum ponit, ut
tarnen aequalis non sit conditio, sed homo superior
futurus sit in certamine. Quod in priore membrb
ver tit Hieronymus, Conteres caput: in secundo, Insidiaberis
calcaneo: nulla ratione factum est. Idem
enim Verbum repetitur a Mose: tantum in capite
et calcaneo notanda est diversitas, quemadmodum
nuper dixi. Verbum tarnen hebraicum siye a PjltC,
sive a nstf deductum sit, alii conterere vel
percutere, alii mordere interpretantur. Mihi
quidem dubium non est quin ad serpentis nomen
alludere voluerit Moses, qui fjS'SB' hebraice
dicitur, a nsiP sive PfiW. Nunc transitum a serpente
ad ipsum maleficii autorem facere convenit: neque
id per comparationem duntaxat: est enim vere Iiteralis
anagoge: quia non ita evomuit iram suam
Deus in externum Organum, ut diabolo parceret,
penes quern residebat tota culpa. Id quo certius
nobis constet, observare primo operae pretium est,
non serpentis sed hominum causa loquutum esse
Dominum. Nam quorsum attinebat contra serpentem
vocibus non intellectis tonare ? Quare habita fuit
hominum ratio: turn ut maiori peccati horrore tangerentur,
videntes quantopere Deo displiceat: turn ut
inde miseriae suae solatium caperent, quia sentirent
Deum sibi adhuc esse propitium. Iam vero quam
tenue et ieiunum foret bonae spei argumentum, si
tantum serpentis fieret mentio, omnes vident: neque
enim consultum foret nisi caducae et fluxae
corporis vitae. Manerent interea homines Satanae
maneipati, qui superbe de illis tfiumpharet, calcaretque
eorum capita. Quare ut collapsos hominum
animos erigeret Deus, ut desperatione oppressos recrearet,
necesse fuit victoriam de Satana, cuius insidiis
perierant, in posterum illis promitti. Haec
una demum salutaris medicina fuit, quae perditos
colligeret, vitamque restitueret mortuis. Constituo
itaquo, Deum sub nomine serpentis Satanam maxime
hic petere, et in eum stringere iudicii sui fulmen:
quod faoit duplici de causa: primum ut sibi cavere
homines a Satana discant, tanquam ab hoste mortifero:
deinde ut certa vincendi fiducia cum eo
praelientur. Caeterum etsi non omnes animis dissident
a Satana, imo nimis familiariter bona pars
illi adhaeret, re tarnen ipsa hostis est eorum Satan :
nee eum horrere desinurit, quos alioqui suis illece-
5*