volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

35 GOMMENTARIl S IN GENESIN. 36
Deus ter ram, non more iam usitato: (quia nullum
erat semen, nulla radix, nulla planta quae germinarent)
sed Dei iussu et verbi eius virtute repente
exstiterunt. Duravit in illis vigor ut in sua natura
etarent, non ista vegetatione quae cernitur, non
pluviae beneficio, non humana irrigatione Tel
eultura: sed quia vapore Deus terram irrigabat.
Duo enim excludit, pluviam, unde succum trahit
terra ut nativum suum humorem retineat: et hominum
culturam, quae naturae est adminiculum. Quum
dicit, nondum pluisse Deum, simul indicat eum
esse qui aperit cataractas coeli et elaudit, pluviamque
et siccitatem esse in eius manu.
7. Formaverat autem Deus hominem. Quod
prius omiserat in creatione hominis, nunc exponit,
sumptum e terra fuisse eius corpus. Dixerat formatum
ad imaginem Dei. Haec summa et incomparabilis
nobilitas : cuius praetextu ne superbiant
homines, prima illis sua origo in medium proponitur,
unde agnoscant adventitium illud fuisse
bonum. Refert enim Moses hominem fuisse principio
terrae pulverem. Eant nunc stulti homines,
et de naturae suae excellentia glorientur. De reliquis
animalibus dictum fuerat: Producat terra
omnem animam viventem: nunc luteum et sensu
carens fingitur Adae corpus: ne quis sibi ultra
modum in carne sua placeat, plusquam enim stupidus
est quisquis humilitatem inde non discit.
Quod aliunde postea accessit, Deo nos tantundem
obligat. Quanquam simul aliqua praestanti nota
discernere hominem voluit a brutis animalibus:
haec enim momento e terra exstiterunt. At quod
homo paulatim formatus est, peculiaris in hoc
ostensa est eius dignitas. Our enim Deus non
statim vivum e terra iubet exire, nisi ut privilegio
quodam, prae omnibus quae terra produxit,
emineat?
Inspiraverat in faciem. Quidquid sentiant plerique
veterum, subscribere eorum sententiae non dubito
qui de animali hominis vita locum hunc exponunt:
atque ita flatum interpretor, quem spiritum
vitalem nominant. Si quis obiiciat, non debuisse igitur
discrimen poni inter hominem et caetera animantia,
quum hie nihil referat Moses nisi quod omnibus
simul commune est: respondeo, quamvis hie
tantum memoretur inferior animae facultas, quae
corpus inspirât, et illi dat vigorem et motum:
non tarnen obstare quin gradum suum obtineat
anima, ideoque seorsum poni debuerit. De flatu
primum loquitur Moses: deinde subiicit, datam
esse animam homini qua viveret, sensuque et motu
4 esset praeditus. Iam virtutes humanae animae
scimus plures esse ac varias. Quare nihil absurdi si
nunc unam tantum attin gat Moses : partem vero intellectualem
omittat, cuius mentio primo capite facta
est. Ac très gradus in hominis creatione notandi
sunt, quod mortuum corpus e terra fictum est, quod
dotatum est anima, unde vitalem haberet motum,
quod huic animae Deus imaginem suam insoulpsit,
cui annexa est immortalitas.
Foetus est in animam viventem. WBi accipio
pro ipsa animae essentia: sed epitheton quod additur,
praesenti tantum loco congruit, non autem complectitur
animae virtutes. Nihil enim aliud propositum
fuit Mosi quam vegetationem luteae figurae
exponere, qua factum est ut homo vivere inciperet.
Paulus prioris ad Corinth, cap. 15, 45 antithesin
statuit inter hanc animam viventem, et spiritum
vivificantem, quem fidelibus confert Christus: non
alio fine nisi ut doceat non fuisse in persona Adae
absolutum hominis statum: sed hoc singulare esse
beneficium Christi ut renovemur in coelestem
vitam, quae etiam ante lapsum Adae nonhisi terrena
fuit: quia non habebat stabilem fixamque constantiam.
8. Plantaverat quoque Dominus. Nunc addit
Moses qualis vivendi conditio et régula homini data
fuerit. Ac principio narrât in qua mundi parte
locatus fuerit, et quam felicem amoenamque habitationem
sit sortitus. Deum plantasse dicit, crasso
rudique stylo, ad vulgi captum se accommodans.
Nam quia Dei maiestas, qualis est, nequit exprimi,
scriptura humanitus describere eum solet. Plantaverat
igitur Deus paradisum in loco quern
amoenitate multiplici, fructuum omnium copia, et
aliis optimis quibusque dotibus unice ornaverat.
Hac ratione vocatur hortus ob elegantiam situs, et
formae pulchritudinem. Yetus interpres non inepte
paradisum transtulit: quandoquidem D'OTlS Hebraei
cultiores hortos nominant. Et Xenophon vocem
esse persicam tradit, quum de magnificis et sumptuosis
regum hortis disputât. Ilia fuit selecta ex
toto orbe regio, quam Dominus Adae tanquam
omnium primogenito destinavit.
In Heden. Quod Hieronymus perperam verterit:
A principio, satis constat: quia postea dicet
Moses, Cain habitasse ad plagam meridionalem
illius loci. Porro notandum est, quum in Oriente
statuit paradisum, Iudaeae respectu eum loqui:
sermonem enim dirigit ad populum suum. Unde
primo colligimus, certam fuisse regionem quam
Deus primo homini attribuit, in qua suum domicilium
haberet. Quod ideo admoneo, quia fuerunt
qui hortum istum per omnes mundi plagas extenderent.
Equidem fateor, si maledicta non fuisset
terra ob peccatum hominis, totam, ut ab initio
benedicta erat, futuram fuisse pulcherrimum omnis
tum affluentiae, tum amoenitatis theatrum: fuisset
denique non absimilis paradiso, praeut ea est quam
nunc cernimus deformitas. Sed quum hic nominatim
situm regionis exprimat Moses quod de
peculiari quodam loco dictum est, absurde ad