volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

PROLEGOMENA. XI
errores castigantes veras et sanas interpretandi leges proposuerunt et exegerunt. Quos statim et proximo
sequuta est clarissima ilia phalanx theologorum Vitebergensium Turicensium Argentoratensium aliorumque,
qui lucem evangelii dudum sub modio poaitam, iam exploratis scripturae sacrae penetralibus novo
splendore fulgentem, orbi terrarum miranti et gaudenti obtulerunt.
Post eos demum in arenam descendit Gallus ille qui, et fide et doctrina nulli inferior, ingenii
acumine, styli elegantia, perspicuitate orationis omnes illico superavit, inter suae aetatis exegetas facile
princeps, imo et inter successores diu, multumque xoQvyaîoç aestimandus. Vel ipso voluminum numéro
inter paucos eminet. Comprehendunt enim eius opera exegetica maximam partem textuum sacrorum,
scilicet ex Vetere Testamento praeter supra laudatos etiani primum Samuelis librum et Jobum, Novum
vero Testamentum integrum, si Apocalypsin excipias et duas minores epistolas Ioanneas. Atque non
paucas codicis bibliei partes bis tractavit, turn doctioribus turn in vulgi usum interpretatione accommedata.
Iam tu memoria teneas velimus, eum tantam tamque gravem librorum molem inter multa alia
gravioraque studia et certamina cöndidisse, quotidianis fere sermonibus et lectionibus publice, epistolis
scribendi8 privatim distractum, ecclesiae Genevensis sollicitum antistitem, consistorii rêvera rectorem, rei
publicae officiosum consiliarium, evangelii, etiam sui, contra adversarios strenuum vindicem et semper
paratum. Quibus omnibus accedebat, ut cum Apostolo loquamur, rj i^ttaumaatç fj *«#•' rj/iêgav, q /leQtfwa
Tiaaw xwv Ixxhjonov per Galliam Britanniam Poloniam Germaniam aliasque terras tarn vicinas quam
extraneas, eo quasi superintendente subinde nascentium, periclitantium, varia discrimina subeuntium.
Primarium ilium locum Cal vino tribuimus eo potissimum nomine quod, dum non minori cura
quam alii ex textibus sacris ea elicere et illustrare studebat quae ad pietatem et mores formandos
spectant, non parum attendent ad sensum historicum, scriptorum ipsorum res fata studia sedulo respiciens,
et sic solido fundamento posito ad doctrinam usui cbristiani lectoris aptandam accesserit. Hinc quoque
factum est ut saepissime aliorum, maxime veterum, argumenta ad analogiam fidei quam vocant exacta,
utpote parum firma et e longinquo repetita,. vel neglexerit et parvi fecerit, vel palam et ex professo répudiant.
Si mihi res cum haereticis esset, ait ad les. 6, 3, mallem firmioribus testimoniis uti ad asserendam
trinitatem, quam quod ex hoc loco petere doctores consueverunt. Scilicet eum in hunc tramitem
direxerunt studia classica quibus maximo cum fructu olim incubuerat, et quorum plurima documenta in
ipsis commentariis exstant. Exemplo sint liberi iudicii quae statuit de certis quibusdam locis quae et
ante et post eum ex Vetere Testamento adduci solebant, vel ad stabilienda dogmata ecclesiastica a
prophetis nequaquam diserte tradita, vel praeterito proximo ' sensu immerito ad futurum generis humani
salvatorem trahebantur. Ipse scilicet ante omnia sibi disquirendum esse putabat, quale fuerit autoris
consilium, quidve proximo destinarit, adeo ut vel apostolorum autoritas in talibus apud eum non semper
praevaluerit. Tum demum cogitabat de sensu latius et theologice, si opus esset et commode fieri posset,
declarando. Quod praesertim in Oommentario super Psalmos videre est, ubi textum ex historia primum
illustrare studet, messianica quae vocatur interpretatione secundario loco posita, ut typicam potius quam
propheticam dixeris. Etiam in Novo Testamento hac libertate utitur, fortasse minore iure, ut quae
apostoli apponunt suo more et marte vaticinia, formula iva ntyQw&jj adhibita, ipse audacter contra eorum
mentem ad meram analogiam référât.
Qua de causa etiam tarn male, imo pessime, apud Lutheranos audiebat, in talibus plane aliis
legibus hermeneutici8 adstrictos. Quorum vniQaanCatt]ç Aegidius Hunnius, Yitebergensis theologus, contra
eius exegesin famosum edidit libellum, qui ipso suo longiore titulo vecordem prodit autoris animum.
Ecce eum : Calvinus iudaizans, hoc est : Iudaicae glossae et corruptelae quibus Iohannes Calvinus iMustrissima
scripturae sacrae loca et testimonia, de gloriosa Trinitate, Deitate Christi et Spiritus sancti, cumprimis
II*