volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

17 COMMENTAftlUS IN GENESIN. 18
nee fortuito acoidit. Nihil nobis magis proclive
quam Dei potentiam alligare organis quorum ministerio
utitur. Lucem sol et luna nobis administrant:
vim istam sic in illis includimus nostra opinione,
ut, si tollantur e mundo, lux nulla restare posse
videatur. Ergo Dominus ipso creationis ordine, lucem
se in manu habere testatur: quam nobis largiri
possit absque sole et luna. Porro certum est
ex contextu, sic creatam fuisse lucem ut tenebris
fuerint suae vices. Sed quaeri potest, fuerintne
per totum mundi circuitum lux et tenebrae vicissim:
an vero dimidium circulum tenebrae occupaverint,
quum alibi lux splenderet. Quin alterna fuerit succes8io
non dubium est: sed an ubique simul fuerit
dies, et ubique nox, id malo in medio rèlinquere:
neque etiam scitu adeo necessarium est.
4. Viditque Deus lucem. Hic inducitur Deus a
Mose opus suum considerans, ut inde voluptatem
capiat. Yerum id fit nostra causa: ut discamus
nihil Deum fecisse nisi certa ratione et consilio:
Nee yero sic accipere convenit Mosis verba, quasi
tunc opus suum agnoscere bonum coeperit ex quo
factum erat: verum sensus est, opus quale nunc
adspicitur a nobis, approbatum esse a Deo. Quare
nihil nobis restât quam acquiescere in hoc iudicio
Dei. Atque haec valde utilis est admonitio. Nam
quum debeat homo sensus omnes intendere ad suspicienda
Dei opera, videmus quantum in illis suggillandis
liceutiae sibi permittat.
5. Vocavit Deus lucem. Hoc est, voluit Deus
ut esset aliqua dierum et noctium vicissitude»: quod
etiam mox sequutum est, quum primus dies finem
accepit. Lucis enim conspectum abstulit Deus, ut
nox diem alterum inchoaret. Quod tarnen elicit
Moses, bifariam verti potest: vel quod fuerit vesper
et mane diei primi: vel quod ex vespero et mane
completus fuerit dies primus. TTtrumvis eligas, nihil
refert quoad sensum : nam simpliciter diem intelligit
duabus partibus completum fuisse. Diem porro
a vespero incipit secundum usitatum gentis suae
morem. An autem hie optimus sit et legitimus
ordo, disputare nihil attinet. Scimus tenebras fuisse
tempore superiores: quum lucem Deus subduxit, hoc
erat diem claudere. Non dubito quin rationem hanc
sequuti sint vetustissimi patres, quibus finis diei
erat vesper adveniens, atque ita alterius djei initium.
Quanquam Moses legem hie praefigere noluit quam
violare sit nefas : sed receptae consuetudini (ut
iam dictum est) accommodavit sermonem suum.
Quare sicuti stulte Iudaei omnes aliorum rationes
damnant, quasi hanc solam Deus statuerit: ita rursum
futiles sunt alii, dum hanc quae a Mose commendatur
praeposteram esse contendunt.
Dies primus. Hie manifeste refellitur eorum
error qui momento uno volunt conditum esse mundum.
Est enim nimis violentum cavillum quod Moses
Cahini opera. Vol. XXIII.
docendi causa in sex dies quae Deus simul perfecit,
distribuât. Quin potius Deus ipse, ut opera sua ad
hominum captum temperaret, sex dierum spatium sibi
sumpsit. Immensam Dei gloriam quae hie relucet,
leviter transvolamus: unde hoc, nisi quia ad reputandam
eius magnitudinem plusquam sumus hébétés?
interea alio nos ingenii nostri vanitas rapit.
Huic vitio corrigendo Deus aptissimum remedium
adhibuit, quum in certes gradus distinxit mundi
creationem, ut nostram attentionem retineat, et
quasi subsistere, inieota manu, cogat. Ad hoc commentum
stabiliendum imperitë citatur locus ex Ecclesiastico
(18, 1): Qui vivit in aeternum creavit
omnia simul. Graecum enim adverbium xowjj quo
utitùr, nihil tale sonat: neque ad tempus refertur,
sed rerum universitatem.
6. Sit extensio. Opus secundi diei est, inane
hoc spatium per terrae cireumferentiam, ne coelum
terrae misceatur. Nam quum hoc proverbio: Coelum
terrae miscere, notetur extrema diaÇta, magni
haec distinctio fieri debet. Porro vox jppi non modo
totam aeris regionem comprehendit, sed quidquid
supra nos patet: qualiter coelum Latinis interdum
capitur. Ita dispositio coeli et aeris promiscue
vocatur jrpi : sed aliquando utrumque simul, aliquando
alteram partem significat: ut melius patebit
ex progressu. Nescio our Graecis placuerit vertere
azegéa/xa quod in firmament! nomine imitati sunt
Latini: ad verbum enim est expansio. Atque huo
alludit David, quum dicit extensos esse coelos a
Deo instar cortinae (Ps. 104, 2). Si quis roget annon
prius fuerit ista vacuitas: respondeo, utcunque
non occuparentur ab aquis omnia: nunc tarnen primum
ordinatam fuisse distantiam, quum prius incomposita
esset permixtio. Usum specialem exprimit
Moses, ut distinguât aquas ab aquis, ex quibus
verbis oritur magna difficultas. Est enim alienum
a sensu communi, et prorsus incredibile, quasdam
esse aquas coelo superiores. Quare nonnulli ad
allegoriam confugiunt et de angelis philosophantur :
sed intempestive. Nam hoc mihi certum principium
est, hie nonnisi de visibili mundi forma traotari:
astrologiam et alias artes reconditas aliunde
discat qui volet. Hie spiritus Dei omnes simul sine
exceptione docerè voluit: atque adeo quod falso et
perperam de statuis et picturis Gregorius pronunciat,
vere in hanc creationis historiam competit,
librum scilicet esse idiotarum. Ergo quaecunque
commémorât, ad ornamentum illius theatri spectant
quod nobis ante oculos ponit. Unde statuo, aquas
hic intelligi quas rudes quoque et indocti perspiciant.
Quod enim quidam se fide amplecti dicunt
quod hic legunt de aquis supercoelestibus, utcunque
eas ignorent, Mosis instituto non est consentaneum.
Et vero rei apertae et expositae supervacua est longior
inquisitio. Videmus nubes in aere suspensas
2