volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

301 OOMMENTAEIUS IN GENESIN. 302
corpus laedunt, sed vibrantur in ipsam animam.
Poterat quidem Moses pluribus verbis exaggerare
crimen: sed ego data opera loquutum fuisse puto
tarn concise, quo magis detestabilem redderet petulantiam
qua Dei verbum illuditur.
10. Eiice ancillam. Non tantum exacerbatur
Sara in eum qui peccavit, sed videtur imperiosius
agere cum marito quam modestam uxorem deceat.
Quod prius Abraham yocavit dominum, Petrus
ostendit non ficte egisse, dum earn Sanctis castisque
matronis in exemplum voluntariae subiectionis proponit
(1. Pet. 3, 6). Nunc autem non solum marito
in ordinem coacto regnum domi usurpât: sed quern
revereri debuerat, suo arbitrio obsequ entern esse
iubet. Hic quanquam non nego Saram muliebri
affectu percitam modum excessisse, non tarnen dubito,
tarn arcano spiritus instinctu gubernatam fuisse
eius linguam et mentem, quam Providentia Dei
totum hoc negotium directum fuit. Magni quidem
et tremendi iudicii ministram fuisse, controversia
caret. Et Paulus vocem hanc non tanquam futile
convicium quod irata mulier effutiverit, sed tanquam
coeleste oraculum adducit. Etsi autem maiorem
quam privatae mulieris personam sustinet, non tarnen
eripit marito potestatem, sed legitimum electionis
praesidem facit.
11. DisplicuitinoctUis Abrahae. Quanquam mul-
"tis iam oraculis certior factus erat Abraham, nonnisi
ab uno Isaac proditurum semen benedictum : paterno
tarnen amore captus, non sustinet exscindi Ismaelem,
ut haereditas penes eum maneat intégra, cui
divinitus concessa erat: atque ita duas miscendo
gentes, discrimen a Deo positum, quoad in se est,
confundere cupit. Videri sane hoc absurdum posset,
quod Dei minister caeco impulsu fertur: sed
Deus non modo ut eum humiliet sic eum iudicio
privat: sed etiam ut testatum faciat saeculis omnibus,
a suo unius arbitrio pendere gratiae suae dispensationem.
Porro ut aequiore animo ferat sanctus
vir Alii sui discessum, duplex ei consolatio proponitur.
Nam initio Deus promissionem de Isaac factam
in memoriam revocat: ac si diceret, satis superque
esse quod illi relinquitur Isaac, in quo intégra
manet spiritualis benedictio. Deinde Ismaelem
quamvis a domo paterna exsulet, curae tarnen
sibi fore promittit, et orituros ex eo posteros, qui
populum unum efficiant. Gaeterum quid valeat
haec loquutio, Vocari in Isaac semen, supra decimo
septimo cap. exposui. Et Paulus ad Rom. nono
capite, v. 8. interpretationis loco ponit verbum
Xoyt&o&cu, hoc est, censeri vel reputari. Atqui
certum est hoc modo resectum fuisse ex Abrahae
familia alterum filium, ne amplius nomen haberet
inter eius posteros. Deus enim segregato Ismaele
totam Abrahae progeniem ab uno capite fluxuram
esse ostendit. Ismaeli quoque gentem suam fore
promittit, sed extraneam ab ecclesia: ut in eo diversa
sit fratrum conditio, quod unus constituitur
spiritualis populi pater, alteri datur carnale semen.
TJnde merito colligit Paulus, non omnes qui semen
sunt Abrahae, veros esse et genuinos filios: sed qui
ex spiritu geniti sunt. Sicut enim gratuita promissione
factus est Isaac Jegitimus filius, inter posteros,
qui sequuti sunt, eadem Dei gratia discrimen
statuit. Sed quia de variis Abrahae filiis disseruimus
quantum satis erat, supra decimo septimo capite,
nunc earn rem parcius attingo.
12. Quidquid dixerit Sarah. Dixi nuper, quamvis
Sarae ministerio ad tantam rem usus fuerit Deus:
potuisse tarnen ipsam labi in agendi modo. Nunc
iubet Abrahae morem gerere uxori: non quod probet
eius affectum, sed quia compleri vult opus,
cuius ipse est autor. Atque ita ostendit non debere
sua consilia exigi ad communem normam: praesertim
ubi de salute ecclesiae agitur. Data enim
opera usitatum naturae ordinem invertit, ut so inchoatorem
et perfectorem vocationis Isaac esse
probet. Quia vero praefatus sum hanc historiam
altius a Paulo traetari, summa breviter colligenda
est. Primo dicit allegorice scripta esse quae hic
leguntur: non quod omnes promiscue historias ad
sensus allegoricos torqueri velit, quemadmodum
Origenes, dum ubique allegorias venatur, totam
scripturam corrumpit: et alii nimis cupide eius
exemplum aemulando fumum ex luce dederunt.
Nee modo vitiata fuit scripturae simplicitas, sed
fides paene labefaetata fuit, multisque deliriis aperta
ianua. Consilium autem Pauli fuit, piorum mentes
ad considerandum in hac historia Dei arcanum erigere:
ac si diceret, ad spirituale Christi regnum
speetare quae de Abrahae domo refert Moses, ut
certe domus ilia viva fuit ecclesiae imago. Gaeterum
haec allegorica est similitudo quam Paulus
commendat. Quum duo geniti sint Abrahae filii,
alter ex ancilla, alter ex libera, duas esse eorum
species colligit qui in ecclesia gignuntur: fidèles
quos Deus spiritu adoptionis donat ut haereditate
fruantur: larvatos diseipulos qui se simulant esse
quod non sunt, nomenque et locum inter Dei filios
ad tempus usurpant. Quosdam itaque docet servili
modo concipi et nasci: alios autem quasi ex matre
ingenua. Deinde prosequitur filios esse Agar qui
generantur ex servili legis doctrina: qui autem
gratuitam adoptionem fide amplexi, ex evangelii
doctrina gignuntur, eos esse liberae matris filios.
Tandem ad alteram similitudinem descendit, dum
Agar cum monte Sinai comparât, Saram vero cum
coelesti Ierosolyma. Etsi autem paucis hie perstringo
quae copiose quarto ad Galatas capite a me
explicata reperient lectores: in hac tarnen brevitate
minime obscurum est quid docere velit Paulus.
Scimus ex incorruptibili verbi semine nasci veros