volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

117 OOMMENTARIUS IN GENESIN. 118
dis protulisse. Emphasim quoque non parvam
habet quod sequitur, malitiam fuisse multam in terra.
Mediocribus peccatis ignosci poterat: si in aliqua
tantum orbis parte regnasset impietas, poterant aÛae
regiones a poena immunes esse. Nunc quum iniquitas
ad summum excrevit, et pervasit totam terram,
ut nullum angulum amplius possideat integritas:
sequitur plusquam maturum fuisse poenae
tempus. Malitia igitur ingens passim regnabat, ut
tota terra cooperta foret. Unde videmus non ante
aquaruin diluvio porditam esse, quam scelerum colluvie
submersam.
Omne figmentum cogitationum cordis. Causam
diluvii ostendit Moses in externis sceleribus: nunc
altius conscendit, fuisse scilicet non habitu modo, et
male vivendi consuetudine perversos, sed interiorem
malitiam altius infixam fuisse eorum cordibus, quam
ut spes ulla resipiscentiae esset. Non potuit certe
magis ad vivum exprimere talem fuisse pravitatem,
quae nullo mediocri remedio esset sanabilis. Potest
quidem fieri ut se interduni proiiciant homines ad
peccandum, in quibus tarnen aliquid sanae mentis
reliquum manebit.: sed Moses docet ita penitus imbutum
fuisse eorum, de quibus loquitur, ingenium
malitia, ut tota mens nihil nisi damnabile proferret.
Valde autem emphatica loquutio est qua utitur : satis
erat dixisse vitiosum esse cor ipsorum: non contentus
hoc verbo, diserte ponit: Omne figmentum cogitationum
cordis: et addit Tantummodo: ac si negaret
guttani boni esse admixtam.
Omni die. Quidam exponunt banc particulam,
A prima infantia: ac si diceret, ingenitam esse pravitatem
hominibus ex quo nascuntur. Sed verior
sensus est, mundum tunc obduruisse in sua malitia,
et adeo non redire ad bonam frugem, vel
aliquem poenitentiae affectum concipere, ut continuo
temporis progressu deterior fiat. Denique non
esse paucorum dierum insaniam: sed obstinatam
pravitatem: quam filii quasi haereditario iure acceptant,
a parentibus ad nepotes transmitterent.
Caeterum quamvis hic de malitia loquatur Moses,
quae tunc in mundo invaluerat, bene tarnen et
congruenter hinc elicitur generalis doctrina. Nee
locum perperam detorquent qui extendunt ad totum
humanum . genus : sic David, quum dicit omnes
descivisse, inutiles esse factos, neminem esse qui
bonitati studeat, non usque ad unum, sepulchrum
patens esse guttur eorum, non esse Dei timorem
illis ante oculos (Psal. 5, 10 et 14, 3): saeculi quidem
sui impietatem déplorât: Paulus tarnen trahere
non dubitat (ad Romanos 3, 12) ad omnes omnium
aetatum mortales, et merito: neque enim simplex
est de paucis hominibus querimonia, sed humani ingénu
de8criptio, ubi spiritu Dei vacuum sibi relinquitur.
Optime ergo convenit damnari his verbis hominum
pervicaciam, qui Dei bonitate nimis diu
abusi erant: simul tarnen in medium proponi qualis
sit hominum natura, ubi spiritus gratia destituitur.
6. Tuncpoenituit Dominum quod fecisset hominem
in terra. Poenitentia quae tribuitur Deo non proprie
in ipsum competit, sed ad sensum nostrum refertur.
Quia enim eum apprehendere non possumus
qualis est: necesse est ut se quodammodo nostra
causa transfiguret. Quod non cadat in Deum poenitentia,
hoc uno facile constat, quia nihil illi inopinatum,
vel non praevisum aeeidit. Eiusdem rationis
ac notae est quod sequitur: affectum fuisse
Deum moestitia. Certe non moeret Deus vel tristatur,
quin in coelesti et beata sua quiete perpetuo
sui similis manet: sed quia aliter percipi non potest
quantum sit odium peccati in Deo, et quanta
detestatio, ideo se spiritus ad captum nostrum format.
Quare nihil opus est spinosis et arduis quaestionibus
nos involvere, quando perspicuum est
quorsum spectent voces istae poenitentiae et doloris :
nempe ut sciamus Deum hominem, ex quo tantopere
corruptus est, non censere inter creaturas
suas: acsi diceret: Non est hoc opus meum, non est
homo ille qui ad m earn imaginera formatus, et tarn
egregiis dotibus a me ornatus fuerat: hunc degenerem
et adulterinum pro meo iam agnoscere dedignor.
Huic affine est quod de tristitia secundo loco
ponitur: nempe atrocibus hominum peccatis non
secus Deum offendi quam si lethali dolore cor eius
vulnerarent. Subest igitur tacita antithesis inter
naturam integram, qualis a Deo condita fuerat, et
corruptionem quae ex peccato orta est. Interea
nisi Deum provocare libet, et moerore afficere, discamus
odio habere, et fugere peccatum. Quin etiam
haec tarn paterna bonitas et indulgentia non parum
retrahere nos debet a peccandi libidine, quod
Deus, ut efficacius penetret in corda nostra, affectus
nostros induit. Figuram hanc av&Qanoiia&uav vocarunt,
quoties in se tranfert Deus quod humanae
naturae proprium est.
7. JDelebo homines quos creavi, a superficie terrae,
ab homine usque ad iumentum. Deum rursus
deliberantem inducit, ut melius sciremus non fuisse
nisi maturo Dei consilio deletum orbem. Nam hac
de re voluit spiritus Domini nos diligenter admonitos,
ut ansam praecideret impiis querelis, ad qaas
nimis facile alioqui prorumpimus. Loqui autem
accipitur pro decernere: quia nullam vocem emisit
Deus, sea intus statuit quid facturus esset. Adde
quod opus non habuit novo consilio, hominum more,
ut quasi de re nuper cognita iudicium ferret. Verum
hoc totum infirmitatis nostrae respecta dicitur, ut
nunquam cogitemus de diluvio, quin subinde occurrat
iustam fuisse Dei vindictam. Porro Deus hominum
poena non contentas, usque ad bestias et
pecora, et aves, et omne animantium genus procedit.
Qua in re videtur modum excedere: quantumyis.
8*