volumen xxiii. - Archive ouverte UNIGE

179 COMMENTARIÏÏS IN GENESIN. 180
ciis disputent homines, nullum opus laude dignum
est, nee censeri inter virtutes meretur, nisi quod
Deo placeat. Ipse autem testatur pluris sibi esse
obedientiam quam sacrificia. 1. Sam. 15, 22. Quare
tunc rite erit composita vita nostra, si pendeamus
ex Dei ore, nee quidquam suscipiamus nisi ex eius
verbo. Ac notandum est, non de uno aliquo particulari
opère hic agi, sed de generali pie recteque
vivendi principio. Vocatio enim Abrae tractatur,
quae communis est typus vitae omnium fidelium.
Non omnes quidem promiscue iubemur patriam
deserere, atque hoc in Abram speciale esse fateor:
sed communiter omnes vult Deus subesse verbo
suo, et vivendi legem ex ore suo petere, ne- suo
arbitrio vel hominum placitis circumferantur. Ergo
Abrae exemplo solida nostri abnegatio praecipitur,
ut vivamus et moriamur uni Deo.
5. Animas quas fecerat in Charan. Animae
servos et ancillas significant. Atque hie primum
fit servitutis mentio: unde apparet non multo post
diluvium malitia hominum accidisse, ut libertas,
quae natura communis erat omnibus, bonae parti
humani generis periret. Unde autem habuerit initium
servitus, non facile dictu est: nisi quod vulgo
obtinuit opinio, a bellis ortam esse: quia victores
quos bello ceperant, sibi parère coegerint, atque
inde nomen mancipii deducunt. Sive autem belli
iure oppressi fuerint, sive inopia coacti qui primi
servitutem servierunt: hoc quidem certum est, violenter
fuisse corruptum naturae ordinem: quia ideo
creati erant homines ut mutuam inter se societatem
colerent. Etsi autem aliis alios praeesse utile est,
servanda erat tarnen, ut inter fratres, aequabilitas.
Caeterum, quamvis recto temperamento (quale optandum
esset) contraria sit servitus, et eius initium
vitio non caruerit: non tarnen propterea sequitur,
usum qui deinde moribus receptus est, quem excusat
nécessitas, esse illicitum. Potuit igitur Abram
servos tarn pecunia emptos quam sibi domi natos
vernas possidere. Vulgare enim illud dictum:
Quod ab initio non valuit, tractu temporis convalescere
non potest, aliquas (ut satis notum est) exceptiones
admittit: et eius rei exemplum habebimus
infra (cap. 48).
6. Et transivit Abram in terram. Hie ostendit
Moses, Abram, ex quo terram ingressus est, non
statim reperisse hospitium ubi quiesceret. Nomen
enim transitas, et positus loci, longam fuisse itineris
distantiam ostendunt. Sichern non procul abest
a monte Garizim, versus desertum et plagam meridionalem.
Quare perinde est ac si diceret Moses,
rursus probatam esse Abrae fidem, qtispdo Deus
eum vagando totam terram peragrare passus est,
priusquam stationem aliquam ei daret. Quam enim
durum est, quum Deus professus sit fore se eius
hospitem, non exiguum saltern angulum monstrari
in quo pedem figat? Verum ut magis exerceatur
ad sui abnegationem per circuitus errare cogitur.
Elon quidam quercetum, alii convallem vertunt, alii
putant nomen esse proprium loci. Ego Moreh
proprium esse loci nomen non dubito: sed Elon
vallem, aut quercum interpreter: non quod unica
fuerit arbor, sed mutatio est numeri: atque hoe
posterius mihi magis arridet.
Chanaanaeus autem. Non temere hoc de Chananaeo
additur: quia non levis fuit tentatio, in
gentem illam perfidam et improbam omnisque humanitatis
expertem incidere. Quid tunc in mentem
venire potuit sancto viro, nisi se proditum esse
pessimis hominibus, a quibus mox iugulandus esset,
vel infestam ac miseram inter continuas iniurias et
molestias vitam acturus? Atqui utile fuit talibus
eum rudimentis assuefieri ad spem meliorem. Nam
si benigne et comiter exceptas esset in terra Chanaan,
nihil melius sperandum erat quam ut inquilinus
illic degeret. Nunc altius erigit Deus eius
animum, ut statuât se terrae dominum et haeredem,
deletis incolis, aliquando fore. Adde quod assidua
inquietudine monetur respicere in coelum. Nam
quum terrae haereditas praeeipue Uli esset promissa,
neque ad nepotes pertineret, nisi in eius gratiam:
sequitur non illi instar ultimae metae praefigi terram,
in qua tarn male et inhumaniter tractatur, sed
coelum illi proponi ubi quiescat.
7. Et visus est Dominus. Nunc refert non
fuisse prorsus destitutum Abram, quin Deus illi
manum porrigeret. Notandum tarnen est quo subsidii
genere eius tentationibus Deus suecurrat. Nudum
illi verbum offert: et quidem tale ut reputare
posset Abram se haberi ludibrio. Semini eius terram
daturum se pronunciat: sed ubi semen, vel
spes 8eminis, quum orbus sit, ac senex, et sterilem
habeat uxorem? Euit igitur solatium hoc carni
insipidum. Sed alium gustum habuit fides: cuius
proprium est, omnes piorum sensus constrictos tenere
verbi reverentia, ut sufficiat una Dei promissio.
Interea etsi re ipsa quoque sublevat Deus et mitigat
servorum suorum mala, non tarnen indulget
pro carnis voto, sed quatenus expedit. Hinc discamus,
unum hoc in malis remedium debere nobis
sufficere, dum nos verbo suo compellat Deus, ut
eum mentes nostrae propitium sentiant: nee laxanda
esse fraena importunis carnis nostrae desideriis:
ipse vero Deus patribus suis non deerit, quin gratiae
suae testimonio erigat afflictos.
Et aedifieavit altare. Altare hoc symbolum fuit
gratitudinis. Simul atque illi apparuit Deus, erigit
altare: in quem finem? ut Dei nomen invöcet. Videmus
ergo intentum fuisse agendis gratiis, et in
beneficii memoriam altare ab eo positum. Si quis
roget annon potuerit absque altari Deum colère:
respondeo, non sufficere interiorem cordis eultum
\