Melding for året 2007 - Sivilombudsmannen

2007–2008 Dokument nr. 4439Når kan det klagast til Sivilombodsmannen?Sivilombodsmannen skal kontrollere i ettertid. Detvil seie at forvaltninga sjølv skal ha høve til å ordneopp og ta endeleg standpunkt til saka før det blir klagatil ombodsmannen. Dersom forvaltninga har eignetilsyns- og kontrollordningar, må klagen normaltførst rettast dit.Gjeld klagen ei forvaltningsavgjerd, finst det imange tilfelle ein høgare instans i forvaltninga somkan overprøve avgjerda. Da må saka ha vore lagdfram for denne instansen før det blir klaga til Sivilombodsmannen.Til dømes må ei trygdeavgjerd somregel ha vore klaga inn for Trygderetten, og ei avgjerdi ei byggjesak eller sosialsak må først ha voreklaga inn for fylkesmannen. Dersom ein etter endelegavgjerd i ei slik klagesak framleis meiner det ergjort feil eller urett, kan ein klage til Sivilombodsmannen.I dei sakene der Kongen (regjeringa) er klageinstans,gjeld ikkje regelen om at ein må ha klaga til eithøgare forvaltningsorgan før ein klagar til Sivilombodsmannen.Det vil seie at avgjerder som er tekne ieit departement som førsteinstans, kan klagast innfor ombodsmannen utan at det først er klaga til Kongen.Det som er sagt ovanfor, gjeld først og fremstklagar på avgjerder. I visse tilfelle kan det også klagasttil ombodsmannen medan ei sak framleis er underbehandling i forvaltninga. Dette kan til dømesgjelde framdrifta i saka (sein saksbehandling).KlagefristKlagefristen er eitt år. Fristen blir rekna frå det tidspunktetforvaltninga har teke endeleg avgjerd i saka,eller frå tidspunktet for det forholdet det blir klagaover. Det er berre unntaksvis avvik frå denne regelen.Kven kan klage?Alle som meiner dei har vore utsette for urett ellerfeil som offentlege styresmakter har gjort, kan klagetil ombodsmannen. Men klagaren må sjølv ha voreutsett for den feilen eller forsømminga klagen gjeld.Ombodsmannen behandlar normalt ikkje klagar overnoko som berre gjeld andre.Det er likevel ikkje noko i vegen for at ein kan fåandre til å sende inn klage for seg. I så fall må detleggjast ved ei fullmakt frå den personen som sakagjeld. Ein organisasjon kan klage til ombodsmannenpå vegner av ein enkeltmedlem. Da bør medlemmenmedunderskrive klagen, eller det bør leggjast vedskriftleg fullmakt.Personar som er fråtekne den personlege fridommen,til dømes innsette i fengsel, har rett til å klagetil ombodsmannen i lukka brev. Det vil seie at institusjonenikkje kan sensurere brevet.Ombodsmannen kan også ta opp saker til granskingetter eige initiativ.Korleis skal ein klage setjast opp?Klagen må vere skriftleg og underskriven av klagarensjølv eller ein annan etter fullmakt frå klagaren.Eit vanleg brev er nok. Det blir ikkje stilt spesiellekrav til forma, bortsett frå at ombodsmannen må hagaranti for at klagaren er den ho eller han gir seg utfor å vere. Derfor blir e-post berre brukt til spørsmålog orienteringar og ikkje som grunnlag for klagebehandling.Klagaren bør i klagen gjere greie for kvauretten eller feilen går ut på, og gjerne leggje vedeventuelle saksdokument.Klagebehandlinga hos SivilombodsmannenNår det er på det reine at ein klage høyrer inn underarbeidsområdet til ombodsmannen, blir det teke stillingtil om det er god nok grunn til å behandle klagen.Dersom det er det, sørgjer ombodsmannen forat saka blir granska. Ombodsmannen avgjer kva omfanggranskinga skal ha. Det blir henta inn dokument,opplysningar og fråsegner frå forvaltninga ogklagaren i den monn det trengst. (Granskinga månormalt avgrense seg til gjennomgang av saksdokumentog anna skriftleg materiale, men den som ønskjerdet, kan be om samtalar eller munnleg konferansemed ombodsmannen eller medarbeidaranehans.)Fotografi og videofilmar og liknande kan ogsåbrukast til å kaste lys over saka. Ombodsmannendreg normalt ikkje ut på synfaring og kan hellerikkje sjølv avhøyre partar eller vitne.Klagaren blir halden orientert om saksgangen ogom resultatet av behandlinga hos ombodsmannen.Ombodsmannen skal granske sakene objektivtog nøytralt, og han kan derfor ikkje fungere sompartsrepresentant, advokat eller fullmektig for einborgar i høve til styresmaktene.Kva kan Sivilombodsmannen gjere?Ombodsmannen kan seie kva han meiner om sakersom høyrer inn under arbeidsområdet hans. Deigranskingane ombodsmannen gjer, kan med andreord munne ut i kritikk av eller oppmodingar og tilrådingartil styresmaktene. Ombodsmannen kan peikepå at eit forvaltningsorgan eller ein tenestemannhar gjort ein feil eller har forsømt seg. Han kan ogsåoppmode forvaltningsorganet om å rette opp feil,forsømming eller mishøve. Sivilombodsmannen kanikkje sjølv ta bindande avgjerder eller endre avgjerdersom forvaltninga har teke. Han kan heller ikkjegi rettsleg bindande instruksar til styresmaktene. Ipraksis rettar styresmaktene seg likevel etter oppmodinganeog tilrådingane frå ombodsmannen.Når det gjeld forvaltningsavgjerder som byggjerpå skjønn, har ombodsmannen berre avgrensa rett tilå kome med kritikk.Ombodsmannen kan også gjere merksam påmanglar ved lover, regelverk og forvaltningspraksis.