Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Azkuek ere, zenbait kantu erdera-kutsukoai egiten zizkion muxiñak, oso ezagunak dira . Olako
giroa zegoan orduan . Gaur gauzak beste era batera irizten ditugu . Itzari bafio pentsamentuari obeto
begiratuaz" 23 .
Aitzolen ustez, aldiz, "Eusko-olertikera berezia" saioan zehar, naturaren irudiaz hasiriko kopla
oldozkun edo gai nagusiarekin jarraitze horrek eusko olertikera bereziaren ezaugarri nagusienetako
bat osa lezake eta horri erreparatu behar diote olerkari berriek "euskal gogoa"ri, euskal arimari
dagokion edertasuna sortu nahi izanez gero .
Lizardik aldiz, ez du euskal olerkigintzan estetika horren bilaketa hainbeste konkretatzen,
lehenago aipaturiko zatitxo batean aitortua du herri-elertiaz:
"Lan ertitsu erritar dituzu, adibidez: noiz ala nork egifia eztakigun abesti marra; olerkari auen,
erri-olerkarien neurtitz edo bertsoak ; pozaldiak jaitzeko erriak asmatu ditun dantzak ; jazkera ; . . .24 .
Baina aintzinako arte sorketa horiek zein ekarri dute, zein garrantzi dute gaur egungo artistentzat?
Galdera honen erantzunean bat datoz Aitzol eta Lizardi, aintzinako eredu horien ekarriak garai
horretan egiten ari diren berpizkunde literarioari odol zaharraren kutsua ekarri behar dio,
aberastasuna dakarkio :
"Orain galdegin zadakezu : ta zertarako erri-ertiarekiko batzarre bat? . . .Ea esan orren elburua . . .
Ona. Gaurko erti landuagoa, naasiagoa, guzitikakoa, odol marrez bizkortzea, asabaen etxeko ats
beroaz kutsatzea. Erti-zuaitz berria antzin-ezeaz bazkatzea; leengo errotiko muskillez bear baitu erri
bakoitzak bere ertia berritu, naiz iñongo txertorik ere edergarritzat artu" 25 .
1 .3. EUSKAL ARIMA ETA ARTEA
Lizardik nahiz Aitzolek Pizkunde aroan dihardute eta une horretako Europa aldeko literaturetan
herri literaturaren ikerketak eta zenbait tekniken berreskuraketak arrakasta izaren ari badira ere,
Aitzol eta Lizardiren kasuan literatur ikerketa, zaletasuna eta aintzakotzat hartzeak badu beste
betebeharrik. Ez da edertasunaren bilaketa hutsa; aintzinako edo herri sustraietan edertasuna ezezik,
esentziak ere bilatzen dituzte . Aitzolek hitzez hitz formulatzen du : "Eusko gogoari dagokion
edertasuna" 26 bilatzen dute .
Lizardik aldiz, ez du olertikera herrikoiaren ekarria aintzinatearekin, gure aurrekoekin lot
gaitzakeen mendutzat baizik ikusten . Ez du eredu egin bakartzat hartzen, Aitzolek bezala, euskal
literaturaren berrikuntzan "lehengo errotiko muskillez" baliatu, baina "beste iñongo txertorik" ere
edergarritzat arbuiatu gabe .
Izan ere, Lizardiren zenbait artikulutan eta bereziki "Nuevos Rumbos" delakoan konkretatuko
den eran, suztatu eta piztu nahi duten euskal olerkigintzaren arloan literatur genero ezberdinei su
ematen ari bait zaizkio, Aitzolek epika, Lizardik aldiz lirika .
Eta azken honi buruz Lizardik oso ideia zehatza bait du, inongo eredurik onartzen ez duena,
Aitzolek 1930 urtean sortu nahi duen euskal genero poetikoaren gaiak, 1933ean idazleei erabil
ditzatela esanez aurkeztuko dizkien euskal olertikera . bereziaren baliapide jatorrak onartuko ez
dituena . Lizardik lirikaren muina beste zerbaitetan bait dakusa:
23
24
25
26
LEKUONA, M . ; "La poesía popular vasca", 272. or .
LIZARDI, X.; "Eusko Ikaskunrzaren bostgarren batzarra", 197. or.
Ibidem.
AITZOL; "Itz-aurrea" In Eusko Olerkiak IV. Ikus 14 . oharra.
92