Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

artikuluetan idazlearen gogoa berotzeko sariketek eta argitaratzeko erraztasunek izango duten eragina
azpimarratzen du.
Idazleak ugaritu, gogo-berotu eta laguntzeko ahalegina ere bai, eta horretarako jaialdiek, elkartopaketek
eta sariketek izan zezaketen indarra azpimarraturik dago . Beraz, funtsean, Aitzolek
garatuko dituen ekintza nagusienen lerro nagusiak Lizardik Euskaltzaleak erakundearen buru zelarik
zedarriturikoen bidetik doaz, tratamendua ezberdina da, ordea.
Ezberdintasunak, proiektu aldaketak, Lizardik zedarrituriko proiektu kulturala eta Aitzolenaren
arteko bat ez etortzeak, literaturaren kontzepzio ezberdina du oinarritzat, eta ikuspuntu ezberdintasun
honek sorreraziko ditu 1930-33ko tarte honetako eztabaida literarioak Lizardi eta Aitzolen arrean .
Lizardiren proiektuaren eta Aitzolenaren arteko ezberdintasuna zehatz-mehatz azaltzeak biei
buruzko datu gehiago eskaintzea eskatzen du, ene ustez. Aitzolenari buruz 1983an Jakin aldizkarian
"Aitzolen proiektu kulturala" izeneko artikuluan egin nuen ahalegina. Olerkarien ideia poetikoak
isladatu arazi zituen eztabaidak aztertzeko lehen saio baten gisa hartu behar da .
Hura osatu eta berregituratzea behar-beharrezkoa da Lizardiren ideia literarioen artean
abangoardiazko literatura egin beharrak duen garrantzia komeni den bezala azpimarratzeko .
Beraz, Pizkundearen ingurumariari buruzko informazioak haren ideia literarioen argi eta itzalez
hobeki ohartzeko balioko duelakoan, Aitzolen proeiktuaren lehen formulapenei buruzko azalpenak
egingo dira ata¡ honen amaieran, bigarrenean aurkeztuko diren Lizardiren ideia literarioen atalerako
zubi gisa.
Lizardik eta Aitzolek egoera objetiboari buruzko ikuspegi antzeratsua dure: hil ala biziko auzia
duen nortasun nazionalaren eta hizkuntzaren egoerari irtenbidea eman behar zaio . Horretarako osatzen
dituzten proiektuak plano kulturalean dihardute, baina ezberdintasunak handiak dira: Lizardik
literaturari autonomia bat aitortzen dio eta kulturaren bilakabidean izan lezakeen indar eragileaz epe
luzerako proiektuak ditu . Belaunaldiak behar direla deritzo . Aitzolek aldiz, epe laburrean fruituak
ikus daitezkeelakoan, literatura indar bizkorreko gizarte eragiletzat harten du .
2.4.2.2. Aitzolen proiektua (1930-36)
1930ko artikuluetan jadanik guztiz mamiturik dago literaturaren zereginari buruz Aitzolek duen
ideia eta nola duen literatura kultur proiektu orokorrago baten barruan kokaturik . Urte hauetan
Europako hizkuntza minoritarien bilakaerari buruz duen ezagupenak eta egin dituen ausnarketek
proiektu oso bat moldatzera eraman zuten Euskal Herrian ere halako bizkundea gerta zedin . Proiektu
heldua, zoritua dirudi, 1930ko ekainetik aurrera egunkarietako artikuluen bidez ezagutzera ematen
digunak .
Frederi Mistralen Mireioren irakurketak egin dion zirrarari buruz diharduenean, zalantzarik gabe,
gerora berak eragingo dituen zenbait aktibitateren sorburua aitortzen du :
" . . .el surco hiriente que abriera en nuestra alma y la huella refulgente que iluminó nuestra
imaginación no han desaparecido jamás" 216 .
Gaztetako inpresio hori, berriztatua da 1930 urte -horretan Mistralen ohoretan antolaturiko
jaialdiak ospatzen ari bait dira Cannes-en .
Pizkunde Aroko gai errekurrente honen iturria, hots, Lizardiren eta Aitzolen proiektuetan
olerkariek, literaturak duen zeregin funtsezko horren iturria ideialismo alemaniarraren eragina dela
hartu dute oinarritzat Juan Kruz Igarabidek euskal olerkarien kontzeptzio honezaz zihardutela 217 .
216
217
AI TZOL; "El cantor de un pueblo in Euzka4 1930-4-13 ; Iaazlan Guztiak 11 . or .
IGERABIDE, J .K. ; Herri poesia eta gerraurreko lirika: Lizardi, Lauaxeta, Orixe, Euskal Herriko Unibertsitatea,
Filologia Fakultatea, Gasteiz, 1990 . Argitara gabea.
69