Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

2 .- Aurrizki horiek beroiek atzizki gisa ere erabiltzen ditu :
"galazi-eziñd' (BMD 127, 129)
"erts-ezin zauria" (OU 51, 109)
"ilkor-ezik "(OU 13-14, 105)
"aize erruki-eza" (BMD 78, 125)
Adibideoi erreparatuz gero, adjetibaketa zehatza sortzeko helburuz osaturiko hitz eratorrietako
batzuk duten itxura "behartua" ukaezina da . Bertsoaren neurriaren behartzea ere sumatzen da
zenbaitetan, "errukieza"ren kasuan "errukigabea" hitz ezagunaren ordez baitago garbiro .
"Ezezkotasuna" adierazteko beste bi atzizki ere aipa genitzake, lehena, «-gaitz", bigarrena "gabe",
nahiz eta emankortasunean aide handia dagoen bien artean . Lizardiren olerkietan lehena behin
bakarrik aurkitu dugu, bigarrena aldiz sail ia amaiezinaren iturri da:
a) "-gaitz" atzizkiaz eginikoa:
"sal-cros ekurugaitza" (EB 68, 68)
"lo astindu gaitza" (XE 159, 77)
b) "-gabe" atzizkiaz eginikoak :
"lagun zorigabe" (Ag 1, 113)
"kale pozgabeok" (BMD 39, 121)
"gezal mugagabez bide ginjoazen" (GM 34, 209)
"gau etengabean" (OU 28, 107)
"Aintza goian Yaunari askigabea" (XE 181-2, 79)
"urdin baztergabean' (XE 64, 67)
d) Atzizki honen aldakitzat jotzen den -ka atzizkiz eginikoak ere aurki daitezke :
"elkar-ordaiñaren ezti berdiñaka" (Ag 5, 113)
"sagar bat, elduka" (Ag 8, 113)
"Mitxeleta gorri, zarpil egoak,
maitatzeka atsotu diranetakoak" (OG 20, 165)
Lizardiren olerkietan eratorketa eta elkarketa prozedura morfologikoaren ustiaketaz sorturiko
hizkuntza poetikoaren arloan hizkuntzaren elaborazio jakin bat aurkitzen dugu, euskal idazleetan oso
bakanka bakarrik aurki daitekeena, hots, hizkuntzaren indar espresiboaren arloan etekinik gehiena
atera nahi denean eginiko ahaleginaren ondorio da zalantzarik gabe .
Kontzeptismoak Lizardiren olerkietan morfologia ezaugarri nabariak ditu, sailkapen osoa
egiteko asmorik gabe, sintagma ihartuen bidez sorturiko "Ezin-Itzal-Argi" eta tankerakoen justeza
espresiboa behin eta berriro azpimarratu izan dituzte literatur kritikoek, hitz berriak ez ezik,
kontzeptu poetiko berrien adierazpide diren hitz elkartu eta eratorri hauek haren estiloaren ezaugarri
nabarienetakoak ere badirelarik .
24 9