Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Zarautz'ar Sabin
AMONATXO ZIMEL MAITAGARRIYA
II
(Ipuiyak eztiran ipuiyak)
Bai-zan ludiyan erri bat, aundiya gogoz, lur eta biztanlez urriya izan arren, iñoizko aldi
zoriontsubetan bere burubaren jabe izana, baño nik ezagutu nubanian beste baten menbian zegona .
Jausi-ondorengo aldi luzetxuban bere izakeraz aztuta bizi izan zan, baño beiñ-edo Goi'ko Jauna'k
zorigaiztoko orrek ukittuta, seme gorengo bat bidali ziyon, bere antzin- azkatasun-agiriyak erakutsi
ta berori berrartu-bidetik bultza biar-ziyona .
Diyodan erri onek ele eder-bakarra zeukan, seme askoek ezezaguna, zoritxarrez, eta baztartzaliak,
-erritar batzubek lagun- amorru aundiz ostikopetuta .
Beñola, erri orretako erki-bururik batera juan biarra izan nuban, aldi luzetxuba igaro-asmoz, erkiburubori
zan beste erri artakuen artian bere elerik oso galdu etzubana, uri oraindarra polira iñon
politik bazan, eta politegiya zalako-edo, arrotzai atsegiñagua bere osotasunari onura zitzayona
baño . . . Neskatilla ta loria ere, noiz eta ederraguak, garbirik bai osorik jagoten zallaguak o¡-dira .
Iñulako baten eldu, ta beriala, lendik itunduta neukan bizitetxera jo nuban . Bertako neskatilla
gastetxo lirain batek zabaldu zidan atia .
- Agur, polit ori -esan niyon erriyaren elez- Emen da noski, olakuenea . . .? Ta berak, ulertu bai,
baño baita erderaz erantzun ere, egin zidan . . .
Sartu nintzan, etxeko andera ta bere senarra ezagutu nitun : biyok erritar utzak, curen elia besterik
etzekitenak .
Gauzok ikusita, gogoa illundu zitzaidan ; eta neretzat gertutako gelan sartu nintzaneko, oyaren
gañean exeri ta bide-zorrua azkatzeko astirikabe, goibel-goibel, oldozpetu nintzan . Zenbat
belaunaldi (generación) biar-ziran uri artan erri-elia lurpetzeko, ordurarteko euste geyago gaberik,
beñipein . . .? Bat . . .bi . . .? Erri-eledunen umiak arrotzena ba-darabilte, gurasuena doi-doyan ulertzen
dutela, izan lezakete umien umiak aton-amonen eliaren oroipenik ere . . .?
Apalorduan etxeko semia etorri zan : onek ere, bai ba! erderaz zegiyen . . . Orren negargarriya . . .!
Gurasuak curen elez: atzerritarrenaz seme-alabak . . . Eta ori nenkusala, ele mattagarri aren azkenburuketa
nenkusala neritxon, eta, atsekabez areriyuaren gurendea nigarren . . . Ilko ziran zarrak eme
artan, eta berakaz abenda-elia ere bai . . . ; eta, zenbait etxetan berdin!
Apariya bukatzeko geundela, abots makalaz, erantzunaren beldur denaren antz, asi zitzayon attea
semiari esaten, larunbata zala ba, alegiya, ta apalonduan irteten bazuan ere, arren, goiz etxeratzeko,
batere ez irtetiari obeto zeritzon arren ; urrengo egunian, goiz, jaupa entzutera juan biar-lukela-ta,
berak bai-zekiyen ba gerorako lagata zer gertatzen zan . . .
Bai semiak aguro erantzun lotsagabekiro : etzubala berak jaupa-biarrik eta irtenagatik berriz, ez
artegatzeko, goiz etxeratuko zala ta bai ba goizeko irutan edo . . . Goizago nai ba-zuban orratik . . .! Eta
beste orlako astakeri batzubek esanda, atearen onubari jaramon gabe 28 aundiyaz eta era gaiztoz atia
arrapatu ta alde-egin zuben .
Atteak, erdi-negarrez, niganantz begiyak biurtuta esan zidan :
- Ikusi dezun ori azketsi . . . Amasei urte edo zittun-arte juaten zan jaupara-ta . . . Arrezkeroztik
ordia . . .!
Ta nik neure burubari :
28 Ezin da ulertu .
4 9 2