Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

2.3.1.4. Irtenbide abangoardiazalea
Bere garaikideek euskara eta aintzinako Euskal Herriaren irudia eta mundu modernoaren artean
jartzen duren hesia hautsi nahi luke, modernismoak egiten dion erronkari abangoardian hartu lezakeen
joera berri bar aurkeztuz, eta benetako berritasuna duen abangoardiatzat joaz :
"El vasquismo ha hecho alguna cosa de más empeño que definir la significación transcendental de
la alpargata . El vasquismo por ejemplo, ciñiéndonos siempre al problema euskera, ha pretendido y
pretende sublimar el uso literario y plegar a las exigencias excesivas del poder no-vivir a una lengua que llegó
hasta nosotros a través de la triste incuria de innúmeres siglos .
He ahí una obra revoluciónaria, progresiva, de "vanguardia" -mas aún que los pujos de modernidad
de ciertas delgadas saltarinas plumas- impulsada por retrógados "Werther tradicionalistas" 82 .
Hona hemen, ¡abur, Lizardik proposatzen duen egitasmoa modernitatearen erasoari eman
beharreko irtenbidea abangoardian kokatzea da . Ez dago gauzak lehengoan edukitzearen aide,
aurrekoengandik heldu zaion ikuspegiaz guztiz konforme dagoenaren eran . Modernitateak eginiko
erronkari erantzun egin beharra ikusten du eta literaturaren alorrean hizkuntza literarioa goren mailara
eraman eta mundu berrian iraun ahal izateko euskara behar bezala moldatzea dira Lizardik
proposatzen dituen lan aurrerazale, iraultzaile eta abagoardiazkoak .
Ondorioz, bada, Lizardik Biotz Begietan aurkezteko "ensayo de modernidad" zioenean, arestian
aipatuak ditugun bi helburu iraultzaile horiek zituen gogoan, hots, hizkuntza literario autonomoa
sortzea eta hizkuntzaren gaitasun espresiboak kitzikatuz, mundu modernoan iraun ahal izateko
prestatzea.
Aldi berean, bere garaian oso hedatua dagoen euskara eta euskal kulturaren tradizionalismoa eta
erromantizismo negartiaren iruditik banatzea du helburutzat . Horretarako, ausardiaz jokatu beharra
ikusten du, liburuaren biltorrian ezarriko dituen hitzak "arroak" direla esaten du "Erdi Bearra"
artikuluan, eta aipatu berriak ditugun artikuluetan, ekuazio horren sinpletasun gehiegizkoa
farregarritzat uzten du .
Modernitatea, zirimol eutsi-ezin baten gisa agertzen da Lizardiren artikulu hauetan, "gehiegizko
larderia" du, "dena irensten du" esaten du modernitate horri buruz .
Modernitateak Lizardirentzat duen tankera erasokorra, bizkorra da, eta jarrera defentsiboak
sortzen dizkio, baina ez atzerakoiak .
Zenbait olerkitan ere isladatzen du erronka horrek erantzun positiboa behar duela .
Lehenik eta behin, Bultzi leiotik olerkia aipa daiteke, mendi-zelaietan dagoen "gurazko aberria"
eta beheko munduaren arteko kontrajartzea azaltzen du . Lizardi gurazko aberria miretsi arren, geldi
dirauen paisaiatik aldenduz, "zoro doan" bultzian arde egiten du . "Beheko behar goriak" darama,
progresuak ez dio lehenaren kontenplazioan egoten uzten .
Parisko txolarren ere "gizon zoro" batzarre den Bourse ondoko Paris erdian dagoelarik, Lizardik
arlote eta lotu aurkitzen du bere burua, baserritarra, "nun-naitar izan miñez" dagoena . Eusko
Bidaztiarenan ere, hiri nagusia ikustatzera joatean, hango bizimodua korapilotsua eta zaila aurkitzen
du, baina geureganatu beharra:
"Iri nagusi, giza-erlauntza :
zorapenezko aruntz-onuntza
sumabearra, yakintza
sal-eros ekurugaitza,
gure elkar-indarrak itzuli bitza!"
(EB 65-69, 181)
82 LIZARDI, X .; "Glosas Triviales" in Euzkadi, 1929-8-8, 1 . or. ; K-L 164 . or.
1 1 2