Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Lizardik hizkuntzari eragiten dizkion aldaketa horien sistematizazioan, partizipioa mugagabean
emanez lortzen dituen efektu estilistikoei dagokiena aipagarrienetako bat da eta zehatz mehatz
biltzeari ekitea iruditu zait egokiena .
D1) Zenbait aditz, modu laburtuan bakarrik agertzen dira Lizardiren olerkietan, forma bakartzat,
arruntzat -tu gabekoa balitz bezala :
Arki : arkiko ai dituzte (0 644, 25)
arki dut (NUY 2, 83)
arki ditek (ZE 24, 135)
erdian dut arki (AZB 36, 189)
arki dut (GM 22, 209)
Erabilera ezaguna da, konparaburu bakar bat aipatzearren, 1928an Arrese'tar Emeterik, ordurako
idazle konsagratua zenak argitaratu zuen Txindor liburuan ere, "arki" da "aurkitu"ren formarik
arruntena:
Edo
" . . . Lili bikañez apaindu zeran
udaste naro, maitea :
zartu naiz, baña zugan arki det
gogo-muin berri ezea"
("Udaberri" 29-32, 31)
"Arratsalde da .
Itxasoan arki naiz" .
("Agur, Euzkadi" 1-2, 39)
D2) Bigarren sail batean bil daitezke, esaldi bereziki espresiboetan, esaldi esklamatiboetan,
esaeratsuetan, etabar, kokaturiko kasuak :
Esklamatiboak :
"oro gizonak eiza . . ." (ZE 40, 135)
"ezin baituk burua geriza" (ZE 47, 137)
"egunero berpiz lurpean dagona!" (GM 10, 207)
"orra noizpait ere beerafio el" (GM 21, 209)
"uka maitasunak baitik / . . . t'ez eskein" (Ag 6-7, 113)
D3) Hirugarren sail honetan, berriz, aditzaren aspektu burutua adierazten duen -tu atzizkia
kendurikoak. Ez diote, esaldiari inongo zentzu berezirik ematen, laburrago aritzea, edo zenbaitetan,
agian efektu foniko edo erritmiko berezi bat lortu nahiaren ondorio direlarik .
"eska zioten" (ZA 27, 43)
"abia ziran" (XE 53-54, 65)
"bultza naute" (BMD 64,123)
"suma nuen" (GM )
"biur dan biotzak" (BMD 116, 127)
"sor zait barman" (SL 8, 147)
"sar egin baitu" (SL 2, 147)
"ordi-antzo sar nazu" (BMD 66, 123)
"sar naun geldixe" (BI 48, 159)
266