Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Zaila da jakitea, ordea, zeintzu diren bere marrazkiak, izenperik gabe bait daude . Nolanahi ere,
eta Aitzolek 1917tik aurrera marrazkirik ez zuela gordetzen esaten badigu ere, Aitzolen aipamen
honek susmarazi egiten du 1928ko Argia astekariaren lankide zelarik argitaratu zuen 13 artikuluz
osaturiko "Berriketak" sailean agertzen diren marrazki farregarriak ere berak eginak direla .
"Garai horretako bere ingurumariaren azken lekukotza bat ematen du Aitzolek berak, nola
ezagutu zuten elkar kontatzen duenean :
54
55
56
57
58
"Hace ya varios años, más de quince, Labayen nos entregaba su primera producción dramática
euskaldun . Tanto ayer como hoy aliento y advierto al amigo . El prologuista de la última de sus obras,
Xabier de Lizardi, se unió por aquel entonces a nuestra amistad . Juntos los tres en los albores de nuestra
juventud emprendimos la senda del Renacimiento euskaldun" 54 .
Aitzolen aipamen hau zehatza bada, Euzko Deyan argitaratzen hasi zen garaitsuan edo
lehentxeago, ezagutu zituen Lizardik Antonio Maria Labaien eta Jose Ariztimuño bera ere . Orduz
geroztik, lagunartea ezezik, Tolosako euskaltzalerik aktiboenen gunea ere osatu zuten . Zenbait
idazlek "Tolosako taldetxoa" deituraz ere izendatzen zuen hiru adiskideok osatua .
Lizardik Euzko Deya aldizkarian argitaraturiko azken lana 1919ko abendukoa da . 1919tik 1926a
bitarteko epean ez zuen ezer argitaratu . Honen arrazoitzat aipa daiteke 1920tik 1921 era Euzko Deya
aldizkaria ateratzeke egon zela eta 1923an berriz Primo de Riveraren Diktadura hasi zela eta
ondorioz aldizkaria itxi erazi egin zutela, kutsu abertzalea zuen beste argitalpen guztiak bezala .
Beraz, Lizardiren produkzio literarioaren lehen epearen amaieratzat eman liteke 1919ko amaierakoa .
1 .2 . 1923KO MUGARRI BIOGRAFIKOA
Antonio María Labaienen lekukotzaren bidez, badakigu bere bizitza pertsonalean aldaketa
nagusiak gertatu zirela 1923 inguruan . Alde batetik, lan proposamen garrantzitsua egin zion Perot
entrepresako jabeak lantegi hartako jerentzia lana eskeini ziolarik . Jabea entrepesa beraren
Angulemako lantegiaz arduratzen zen 55 eta Tolosako jerentea jubilatzeko garaian zegoen, beraz,
Lizardiren prestutasunari buruzko hainbat aburu jaso ondoren, eskeintza hau egin zitzaion . Tolosako
Perot lantegiko jerentzia lanetan ihardun zuen 1933an hil zen arte .
Hango betebeharrak zirela medio egin zituen noski, Parisko txolarre izenburudun poeman aipatzen
duen Pariseko egonaldia, Aitzolen bila ibili zeneko eta Barzelonan elkar ikusi behar zuteneko gorabehera
S 6 , Madrilera joanik Espainiako Legebiltzarrean izan zenekoa 57 , eta Biotz-begietan liburua
ateratzekotan zebilenean egin behar izan zuen bidaia luzca, Verdes Atxirika argitaletxeko jabeari
eginiko gutunetan hainbat aldiz atzeratua duela esaten duena 58 . . .
Lan eta bidaia, gora-behera profesional hauen erdian bere bizitza sentimentalari dagokion beste
aldaketa nagusi bat gertatu zen 1923an, Frantziska Eizagirre, "Maitea"rekin ezkondu zen ; Ezkondu
AITZOL; « El arte dramático . Renacimiento vasco" in El D1a, 1931-12-19, 1 . or . Lizardik "Nuestra conversión"
(Euzkadi, 1932-3-27, 1 or .) delakoan aipatu dituen adiskide abertzaleak ziren, hauek, noski .
Lizardiren gutunen artean Angulematik M . Charon-ek bidaliriko gutun bat dago, 1932-1-lan bidalia . Ikus
«Lizardiren Eskutitzak" eranskinean 4 . Dok .
"Aspaldian -artean illabete batzuk ziran, guretzat naiko luze -, alkar ikusi ez giñala, Bartzelona'an ura nere billa ;
ni berriz, nun aurkituko ote nuan, urduritsu . Ez genduen alkar topo egin, Katalunian bizi nintzanekoa da,
diodana" .AITZOL; «Agirre'tar Joseba Mirena "Lizardi, olerkari ospetsua zenaren il-urtemuga" in El Día, 1934-
3-11, 1 or .
LIZARDI, X; "Etxe-barre bizia. España-Legebatzarrea nere begipean" in Euzkadi, 1932-5-18, 1 . or. ; 381-385 . or.
Ikus "Lizardiren Eskutitzak" eranskinean, 1932-5-10, 53 . Dok.
22