Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

1932ko Uda Ikasaldi horietan hizkuntz ereduari buruzko eztabaidaketa izan zen nagusi . Hurrengo
egunetan egunkarietan agertuz doazen artikuluen gaiei erreparatuz gero, batasunaren inguruko
eztabaida bizia izan zen.
Justo Garatek "Existe una cultura vasca?" hitzaldian euskalkiek euskara idatziaren sorrerarako
aurkezten dituzten eragozpenak aipatu zituen . Aitzolek, berriz, justo Garateren hitzaldi horren
kronika egitean, euskalkiak elkarrengadik bereizten ahalegintzen direnek egiten duten kaltea
azpimarkatzen du :
"Dió lugar al pesimismo del conferenciante [Justo Garate] la variedad funestísima de los
dialectos euskeldunez . Es lastimosamente cierto . Algunos con una obcecación de mente
incomprensible la fomentan, cavando así una sima que impida llegar a la unificación del euskera . La
actuación de estos es mas funesta para el euskera que la de Unamuno . El euskera no podrá sobrevivir sin
unidad literaria y pedagógica . Creer otra cosa es perder lastimosamente el tiempo . En su intervención
el señor Jose María de Aguirre expuso acertadas iniciativas para los escritores euskaldunes para que
laboren por la unificación del euskera literario . La unificación gráfica es un hecho . Debemos tender,
como medida urgente a la unificación fonética" 193 .
Euskalkiak elkarrengandik bereizten aritzen direnei buruzko Aitzolen aipamenek eskola
aranazalekoen sentiberatasuna mindu zuen nonbait, eta Lizardi eta Kirikiño sariaren auzian ikusi
ditugun izen berak ikus daitezke hiru urte geroago, Aitzolen artikulu honi erantzunez, "Carta abierta a
Aitzol" 194 deritzan gutunaren oinean : Manuel Egilleor, J .M . de Errazti, Ceferino de Jemein,
Antonio de Irala, Luis de Arbeloa, Estepan Urkiaga eta Manuel de Iriondorenak .
Aranazaleen jarrera euskalkien baterakuntzaren aurkakoa da, Aranak hala esan zuelako,
abertzaleena horri eustea delako batetik, eta bestetik, baterakuntza horri kaltegarria irizten
diotelako .
Luis Jauregiren eta Aitzolen kroniken bidez ezagutzen da Lizardik horretarako proposamen
zehatzak ere egin zizkiela idazleei, eta berak bere buruarentzat harturiko jokabide horren
egokitasunaz jabetu arazi nahi zituela bere kideak . Lizardiren jarrera hori zela medio, eta Kirikiño
sariaren arazoan zehar eskola aranazalekoek agertu zuten zorroztasunaren ondoren, ez da zaila ulertzen
eskola hartakoek eta Aitzolen arteko eztabaida honen antzerako beste "elkarrizketa" moduko bat
garatu izana, eskutitzen bidez, Lizardi eta Tomás de Jayoren artean Lizardiren ohitura ortografikoak
zirela eta .
Jayo, Jemein eta Lizardiren arteko eztabaida hori gutun pertsonalen bidez garatu zen 1931ko
azaroan . Lizardik Euzkadira "Sabino poeta" deituriko artikulua bidali zion, urteroko haren
jaiotegunaren omenaldian argitara zedin, azaroaren 25ean . Argitara baino lehenago, ordea, bere
eskuetan jaso zuen Tomás de Jayok gutun bat zuzendu zion Lizardiri 1931ko azaroaren l6an . Euzkadi
eta etimo bereko beste zenbait hitzetan ortografía "zuzendu" egingo zizkiotela oharterazi zioten .
Lizardik hurrengo egunean, azaroaren 17an bidaliriko beste gutun batean nahi zituzten aldaketak
egiteko erantzun zion, gainerakoan, bere iritziari eutsiko ziola, horrek Sabinori zor zion begiramena
ezertan gutxituko ez zuelarik .
193
194
AITZOL; « Existe una cultura vasca?" in El Día, 1932-7-8, 1 . or. Aitzolek "Carta abierta a Egilleor, Irala,
Lauaxeta"(1932-7-14, 1 . or.) delakoaz erantzun zuen, batasunaren aldeko izatea Sabinoren irizpideak ez ezagutzea
eta harenganako leialtasuna galtzea denik ukatuz, eta eztabaidarako oinarri batzuk proposatuz . Ez da egunkarietan
eztabaida horren lekukotza gehiagorik azaltzen . Dena den, garrantzizkoena zena azaldurik geratzen dela uste dut
honenbestez : Pizkunde mogimenduko idazleak hizkuntz eredu bateratu baten premia latza sumatzen dute
argitaralpenak egiteko, eskolak emateko, idazteko, . . . eta baterakuntza ortografikoaren hurrena, baterakuntza
fonetikoari ekiteko prest agertzen dira, euskara mintzatuaren sinkoparako eta loturazko hotsaz ezabatzeko
proposamena eginez.
in El Día, 1932-7-12 .
60