Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

1
2
O. SARRERA
Hiru ataletan zehar garatu dugun azterketan Lizardiren nortasun pertsonalaren eta literarioaren
hiru alor ezberdini begira ihardun dugu: lehenengoan, poeta sortzez dagokion ingurumarian kokatzen
ahalegindu gara, bigarrenean berriz, haren idazlanetan isladaturiko ideia literario eta poetiko
nagusienen lerroak nabarmendu ditugu, eta azkenik, presupostu teoriko horien argitan azterketa
formalari, maila metriko-fonikoa eta morfosintaktikoaren azterketari ekin diogu .
Epilogo honetan, azterturiko hiru alorren arteko harremanei buruzko ondorioak biltzea hartu dut
helburutzat, nortasun eta ingurumariari buruzko datuek argituriko poetika literarioak eta praktikak
elkarren artean duten barne-egokitasuna azpimarratzea, lanaren ondoriotzat .
1 . MUNDUAN KOKATZEKO ERA PERTSONALA
1 .1 . LIZARDIRENA, "BIZILEKU SENDOA"?
Euskal literaturaren historiek eta kritiko gehienek Lizardi olerkigintza modernoaren
sortzailetzat aipatzen dute, Lauaxetarekin batean .
Ezaguna da Lauaxetak berrikuntza honetara ekarririkoa Europaldeko eta Espainialdeko
olerkigintza garaikidearen landareak aldatuz egin zuela, eta bere olerkigintzaren bilakaeran, ezagutu
zituen idazle atzerritarren eraginaren nahiz euskal literaturaren barne-munduan herri literaturarako
hurbilketaren ardatzen inguruan kokatu ohi dutela kritikoek .
Horrezaz gain, Lauaxetak "novissimo"ek ohi duten irudi eta jarrera hautsizaleaz, berrizale
izateko ongi hornitua aurkezten zaigu . Literaturaren hizkuntza mailari, klasikotasunari eta abarri
buruzko artikuluetan "gutxiengo"arentzat ohartuki ari dela ageri du, eta lotsarik gabe defenditzen da,
bere formazio intelektualak eskeintzen dion ezkutuaz .
Lizardiren kasuan aldiz, garaian kazetari polemikoa, olerkari berrizale eta "liriko zoro"aren
irudi modernoa itzali egin du bere olerkien giro intimistaren sentiberatasunak, eta gerra ostean, irudi
xalo, goxoa gailendu dela dirudi .
Ana Maria Toledok 1 "Lizardik munduan kokatzeko modu horretatik poesigintza eraberritu ahal
izan zuela" esaten du haren mundu-ikuskeraz, munduaren aurrean, batez ere, modernitatearen
krisialdiaren aurrean izaniko jarrera tipifikatzeko Koldo Mitxelenak Txillardegiren gudaosteke
nobela existentzialistei kontrajarriz eginiko zenbait baieztapenetan oinarrituz 2 .
Lizardirena "bizileku sendoan" bizi denaren jarreratzat zedarritu zuen Mitxelenak,
Txillardegiren pertsonai urduri, artega eta kezkatiei kontrajarririk . Kontrajartze horren ondorio da,
Lizardi "inongo amets-herrira ihes egin beharrik" ez zuen idazletzat jotzea eta aurrean mena
kontatzearekin aski zuela esatea. Kontrajarpenetan sarritan ezaugarriak areagotu egiten dira ordea, eta
fiabardurak galtzen .
TOLEDO, A.Ma ; Domingo Agirre: Euskal Elaberriaren sorrera, Bizkaiko Foru Aldundia, Bilbo, 1989, 716 . or.
MITXELENA, L. ; "Sarrera itz-batzu" in TXILLARDEGI ; Leturiaren egunkari ezkutua, Leopoldo Zugaza,
Durango, 1977, (2 . arg.) 12 . or.
"Ezta zalantzarik Lizardi'gan . Pozik dago biziak eskeintzen dionaz eta fedeak agintzen dionaz . Alferrik
bilatuko duzute beragan Europa eta mundu guztia dardarazten asia zen lur-ikararen berririk . Dardarak ezkinduen
artean ukitu edo, ukitu baginduen ere, begi belarri erneak eta arima urduria bear ziren zirrara sumatzeko .
Bizileku sendoan bizi zen . Zimenduetan ez-ezik, men paretetan artesiturik ageri . Axalean zertxobait aldaturik
ere, bizimodua, uste, iritzi eta sinesteak oiturazkoak ziren, gurasoengandik zetozenak, eta gizaldi berriek aztertu
gabe bereganatzen zituzten, beste edozein ondasun bezala" .
327