Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

2 .1 .2 . Lizardiren jarrera politikoa : posibilismoa
Lizardiren jarrera politikoen berri ematen digun Agirre anaien lekukotza honek 1921-30 urteen
arteko Lizardiren joera politikoa azaltzen digu eta berak 1927ko "Insistiendo" artikuluan egiten
duen aipamenaren bide beretik doa Engrazio Aranzadi "Kizkitza"ren idatziek beregan izaniko
eraginaz diharduelarik :
"Quienes -hace de esto diez, doce, quince años- no bien traspuesta la adolescencia que para
nosotros transcurrió en el mas completo letargo y colegial apartamiento de cuanto significase
consciencia y conservación del ser y de la tradición vascos, hubimos de recibir en plena alma el choque
formidable, doloroso en fuerza de violento e imprevisto- de la nueva idea del renacer, sabemos bien
cuánta parte debe la formación de nuestro sentido a la pluma de "Kizkitza" ortodoxa, elocuente e
infatigable .
Y permítaseme también, ya que en éstas estoy -que el momento y la ocasión convidan a ellouna
exhortación cordial al olvido de pasadas diferencias de criterio y escisiones en nuestra propia
familia; ya que pocos somos y de estrecha unión nos vemos necesitados para que no perezca la flor
aquella de nuestro manzanal en el ambiente helado de una fraternidad y desidia criminal" 87 .
El¡ Gallastegik, "aberriano"ak zituzten jokabide eta helburuen zedarriketa egitean, "Aberri"
taldearen iritziaren oinarri, abertzaletasuna aditzeko era benetan sabiniarra zegoela dio Ibartzabalen
elkarrizketan . Aberrianoak Espainiako gobernuarekiko harreman guztiak haustearen aldeko ziren,
hacen legezkotasuna ez bait zuten onartzen . Madrileko gortectara inolako ordezkaririk ez bidaltzea
eskatzen zuten, ez bait zuten onartzen eztabaida parlamentarioak ezertarako balio zuenik 88,
Ikusi denez, Lizardi 1921tik 1930ra arteko zatiketa garai horretan elkartasunaren aldekoa zen,
eta batasunerako jardunaldietan ordezkari hautatu zuten "Comunión"ekoek .
1930ko urte horrek abertzaletasunaren garapenerako garai hobeen hasiera markatu zuen : Primo de
Riveraren diktadurari, Berenguer Jenerala eta Aznar Almirantearen "dictablanda"k jarraitu zion .
1931ko apirilaren 14ean aldarrikatu zen II Errepublika eta hurrengo bi urteetan, 31tik 33ra arte,
Espainiako historia aldaketa sozial, ekonomiko eta erlijiosoez zigilaturik dago .
Lehenengo aldaketa Konstituzioarena izan zen ; botoa eman zitzaien emakumeei eta soldaduei
lehenengo aldiz, Estatua laikoa zela aldarrikatu zen, eta eskualde historikoei Autonomia Estatutua
izateko eskubidea aitortu zitzaien.
Erlijioaren arloan gertaturiko aldaketa nagusienen arrean eskola eta hilerrien sekularizatzea aipatu
genezake eta, beste aldetik, Euskal Herrian eragina izango zuen Josu Lagundia desegitea ere bai ;
erabaki horren ondorioz aldegin behar izan bait zuten Euskal Herritik euskal kulturaren arloan eragin
garrantzitsua zuen Aita Estefaniak, eta has¡ berria zen Jokin Zaitegik, beste askoren arrean .
Estatutuei dagokienez, Euskal Herrian 1931 an has¡ zen Autonomia Estatuaren aldeko kanpaina,
Eusko Ikaskuntzak estatutu eredu bat osatu zuen lau lurralde historikoetarako eta antolakuntza egitura
gisa "alkateen mogimendua" deitu zitzaiona izan zuelarik J . A . Agirreren zuzendaritzapean .
Garai horretan, 1931ko ekainaren 28an egin ziren Espainiako Korte Nagusietarako lehen
hauteskundeak, eta Eusko Alderdi Jeltzalea, "Comunión Tradicionalista" zeritzan alderdi
eskuindarrarekin aurkeztu zen hauteskundeetara, gehiengoa atera zutelarik euskal probintzietan .
Honela osatu zen Minoría Vasco-navarra deitu zen hura.
Eusko Ikaskuntzak osaturiko Lizarrako Estatutua deitura eman zitzaion egitasmoak Azpeitiko
1931ko Biltzarrean zuzenketa-eske garrantzitsu bat jaso zuen bere baitan, hain zuzen ere
Euskadirentzat Vatikanoarekin harreman zuzenak edukitzeko eskubidea aldarrikatzen zuena. Baina,
87 LIZARDI, X . ; "Insistiendo" in Euskadi, 1927-10-21, 1 or . ; K-L 54. or.
88
UGALDE, M .; Historia de Euskadi, 418-19. or.
31