Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Después de citar a San Ignacio, Zumalacarregui, Legazpi, Urdaneta y Elcano, añade : "De ninguno
de estos hombres queda una frase, de ninguno de ellos queda un discurso ; todos ellos fueron parcos en
hablar y abundantes en ejecutar" 66.
Aitzolek iritzi horien aurka erabiltzen dituen argumentuak ugariak dira, horien artean, ordea,
garaiko joera nagusi bat deskribatzen duena, hots, Lizardiren idaztankeraren ezaugarri nagusienetako
bat dena proposatzen du hiztegi teknikoaren gabezia hori osatzeko : euskal hitz konposaketa eta
eratorketaren baliapidea .
Hitzen abstraktotasuna hiztunen arteko konbentzio baten ondorio dela esaten du, eta bestalde hitz
abstraktuak gaztelaniak bezalaxe hizkuntza kultoagoetatik mailegatzeko eskubidea duela .
2 .2 .3 . Lizardiren erantzuna
Pizkunde aroko idazleek euskararen gaitasun espresiboaren frogantzan eginiko saioa, euskara
kultur mailara eramateko egiten ari diren ahalegina alferrikakotzat jotzen duen intelektual horien
iritziak kalte handia egiten die, euskara prestigiatzeko egiten ari diren eginahalean .
Horregatik aurkitzen da beti alderdi honekiko aipamena idazle hauen idazlanei buruzko
iruzkinetan . Kanpotik datorkien presio honek zenbateraino kitzikatzen dituen frogatzen du, zein
garrantzitsu zaien erakusten du .
Lauaxetak esate baterako, Orixek eginiko "Mireio"ren itzulpena ona delako, euskara bera
"autorizado" geratzen dela esaten du . Hots idazlan horrezaz egin diren gainerako itzulpenen artean
euskarari leku bat egin diola 67 .
Lizardik ere Lauaxetaren Bide Barrijak liburuaz ari delarik, aipatzen du Lauaxetaren ahalegin
horrek intelektualek euskarari ukatzen dioten adieraz gaitasuna, abstraktua adierazteko ezintasuna
gezurtatu egiten duela :
"O cree mi buen amigo que quien se aventura soinutsik ontzipuntan sakoneko lemazain, itsaso
barne . . . zidor ezezagunaren gain", en expedición audaz lamentablemente loca para los Unamunos, a la
conquista de nuestra Terranova literaria no es poeta nato, que a la vez que tiene la obligación de seguir
navegando poéticamente en bien de la patria, carece del derecho de prohibirnos a los demás que se lo
llamemos?" 68 .
Euskararen gaitasun expresiboaren frogantza beraz, garaiko euskaltzale guztien zeregina
bilakatzen da, hots, euskara "autorizatu" eta hizkuntza kultoen artean toki bat izateko berezko
ezintasunik ez duela frogatzea da beren ahaleginetako bat 69 .
Lizardik berak, bereziki gogoan zuen helburu hau, hortik dator, Biotz Begietango olerkiak
itzulpen eta guzti argitaratzea, hortik dator sarritan Orixeren olerkiak gaztelaniaz baino
adierazkorrako direla esatea eta Lauaxetari, aldiz, indar adierazkor eskasaren arriskua erakustea :
66
67
68
69
70
"Cual es la finalidad del libro? Demostrar, nos dice, que en euskera pueden cristalizar todos los
pensamientos. 0 Efectivamente, la lectura aun superficial e incompleta del libro da la impresión de un
meritísimo esfuerzo por adaptar al euskera los conceptos difíciles a las altas ideas cuya expresión
creen monopolizar las lenguas llamadas cultivadas demasiado olvidadas de su rústico origen" 70.
AITZOLek aipatua in "La muerte del euskera", 361 . or.
LAUAXETA; "Mistralen Mireio" in Euzkadi, 1930-12-30 .
LIZARDI, X . ; « Rumbos nuevos" (I) in Euzkadi, 1931-12-17, 1 . or . ; K-L 350 . or.
Horregatik, Orixek, Lauaxetaren Bide Barrijak liburuaz diharduela, liburu hori euskararen gaitasun espresiboa
frogatzeko aski zela eta bide "frantses-zale horiek utz" zitzala aholkatu zion . Ikus ORIXE; "Bide Barrijak" in
Euzkadi, 29-11-31 .
LIZARDI, X.; "Rumbos Nuevos" (I) in Euzkadi, 1931-12-17, 1 . or. ; K-L 350 . or.
107