Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

hain zuzen ere, erlijoari zegokion enmienda horixe izan zen Madrileko Korteetan Lizarrako Estatutua
ez onartu izanaren arrazoia, Konstituzioaren aurkakoa bait zen .
Beraz, bigarren estatutu bat egituratzeari ekin behar izan zitzaion . Azkenik, 1932ko ekainaren
19an hauteskundeak egin zirelarik eta Nafarroan izan ezik gainerako probintzietan erabateko
onarpena lortu zuelarik .
Ingurumari politiko gatazkatsu eta aldakor honetan kokatzen da Lizardiren 1931-32ko zenbait
gutun pertsonal . Lehenengo hiru gutunak 89 1931 . urtearen amaiera eta 1932 .aren hasieran kokatzen
dira. Lizarrako Estatutuaz hitzegiten dute, haren porrotaldiaz, eta bigarren estatutua osatzeari buruz .
Esate baterako, 1931ko azaroaren 24ko lehen gutuna Bizkai Buru Batzarreko lehendakariari
zuzendua dago eta bigarren estatutua osatzeko aurre-bilerak non eta nola egin aipatzen du, honetan
berak zuen zeregina frogatzen duelarik .
Bigarrena aldiz, Jose Antonio Agirreri zuzendurik dago eta 1932ko Otsailaren 7an dataturik 90 .
Gipuzku Buru Batzarreko hiru burukideen, Barrena, Barriola eta Lizardi beraren arteko bilera baten
berri ematen dio Gasteizko Estatutua osatuko duten zenbait punturi buruzko adostasuna adieraziz, eta
hartan jarriak dituzten itxaropenak aipatuz .
Azkenik, sail hau osatzen duen hirugarren gutuna datarik gabea da, baina 1932ko martxoa eta
ekaina bitartekoa izan behar du aipatzen dituen gaiengatik . Bigarren estatutua amaitutzat ematen du
eta haren aldeko propaganda kanpainarekin egiten ari denaz Gipuzku Buru Batzarreko agintariek
duten susmoa adierazten dio 9 1 .
Lizardik Gasteizko estatutuaren prestaketan izan zuen zerikusiaren lekukotza ematen diguten hiru
gutun hauekin batera, garrantzitsuak dira era berean, beste zenbaiten artean esaterako, 1932ko urte
hasierako datarik gabeko Bizkai Buru Batzarraren zirkular batek Alderdiaren Idazkaritza edo Bulego
Orokor bat sortzeko premiaz dihardu, geroago, 1932ko Apirilaren 5ean Polikarpo Barrenak
Lizardiri bidalirikoak, aldiz, Jose Maria Agirre bera Gipuzkoako Idazkaritza sortu berriaren
partaide izendatuz bidaliriko ziurtagiria, Mikel Urreta eta Mikel Mendizabalekin batera izango
duelarik kargu hori 9 2 .
Alderdi barruko Lizardiren betebeharrak eta zereginak isladatzen dituzten gutun hauen artean
interesgarrienak 93 Aita Segundo Bilbaok 1931 -9-30an bidaliriko gutuna eta Lizardik 1932-6-13an
bidaliriko erantzuna dira. Bi gutun hauen tarte luzean lehen Estatutuaren eta bigarrenaren arteko gorabehera
politikoak gertatu ziren eta gutun horri eskerrak jakin dezakegu Lizardik gertakari horiei
buruz zuen iritzia eta ikuspuntua . Gutunez azaldu zitkion Formosan zegoen apaiz horri, bere familia
eta lagunei buruzko beste zenbait gora-beheren arrean .
Gutun horretan esaten dituenak irakurri ondoren, egoki dirudi pentsatzea benetan Anjel Zelaietak
"Lizardiren pentsamolde nagusiak" delakoan 9 4 , Lizardi politiko posibilistatzat jotzen duenean
arrazoi osoa duela.
89
90
91
92
93
94
Ikus 15, 19, 20, 26 eta 27 . Dokumentuak "Lizardiren Eskutitzak" eranskinean .
Ikus «Lizardiren Eskutitzak" Eranskinean, 15 . Dok .
Ibide,n, 20 . Dokumentua.
Ibidem, 21 . Dokumentua.
Ikus «Lizardiren Eskutitzak" eranskina . 26 eta 27 Dokumentuak . Lizardiren alderdiarekiko betebeharren berri
zehatza ematen duten beste zenbait gutun pertsonalen artean, esate baterako, 1831-10-28an Lizardik GBBko
lehendakari den Polikarpo Barrenar¡ propagandan erabiltzekoa eta Aitzolek erredaktatua izan den idazti bat
aipatzen dio, haren kopia ere batera bidali diolarik . 10 ., 11 . eta 12 Dokumentuak .
ZELAIETA, A . ; "Lizardiren pentsamolde nagusiak" in LETE, X . ; ZELAIETA, A; LERTXUNDI, A., Xabier
Lizardi. Olerkari eta prosúta, Jakin, Aranrzazu-Oinati, 1974, 52-59. or .
32