Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

eltzekiko bereizkeriaz, emakumeen laneratze prozesoaz edo borreroaren zereginaz eta heriotza
zigorraz zituen iritziak azaltzeko aukera du sail horretan, "trivial" adjetivo horrek ematen dion
askatasunaz eta erreztasunaz baliatuz . Zarauzko egotaldi horretako artikulurik hoberena, eta erderaz
idatzi zituenen artean, gailenena dena zalantzarik gabe, "Tristezas de un jocoso sentimental" delakoa
dugu, gaztelaniaz Lizardik iritxia zuen deskrizio eta narrazio poetikorako mintzairaren lekukotza
diztirantea bait da bere dotoretasun osoan .
2.1 .1 .3. Narratiboak
Azkena aipatu dugun artikulu horren tankera deskriptibokoa da 1929ko "Hora triste" delakoak
ere, Kirikiño idazlearen ehorzketa eta elizkizunen narraketa intimistak irakurlea bertaratzea erdiesten
duelarik.
"Tristezas de un jocoso sentimental" eta "Hora triste" bezalako artikuluek Lizardirengan baitan
narradore baten zantzua darakuste, egoera pertsonalen deskripziorako eta inguruen azalpen zertzelatua
jasotzeko joera gero eta nabarmenagoa.
Ia-ia esan liteke, aipaturik geratu diren azken horiek 1932an ezagutzera eman zituen bi "Etxebarne
bizia" direlakoekin batera Lizardiren baitan prosa literarioa, narrazio nahiz deskrizio
tankerakoaren sorrera iragartzen ari direla .
Hain zuzen ere, Lizardiren narraziorako joera honek bere heldutasun aroan gero eta gauzatze
konkretuagora zeraman . Hil ondoren egunkarietan Jautarkol eta Aitzolek eginiko zenbait aipamenek,
Lizardik azken urte horietan narrazio luze bat osatzeko zuen proiektuaren berri ematen digute .
El Día egunkariaren 1933ko martxoaren 26ko alean Luis Jauregik argitaratu zuen "Lizardi . Su
personalidad literaria" deritzan hitzaldian aurki genezake zantzurik utzi ez duen nobela bat idazten
hasteko asmoa zueneko aipamena .
Antza denez, Umezurtz olerkiak argitalpenean jasoa dagoen "Maitearen apurñoak" poema
luzearekin batera, eta aldi berean, Lizardik nobela baten argumentua osatzen ziharduen
"Nos lo ha llevado el Señor, cuando estaba fraguando en su mente la composición de un poema
originalísimo, extraído de los recuerdos de su vida y planeaba el argumento de una novela de gran
envergadura literaria" 1 .
Jautarkolek eginiko aipamen honen bitartez ezagutzen duguna, Aitzolek ere, bidenabar bezala,
aipatzen du Lizardiren heriotzaren hurrengo egunean El díaren 1933ko martxoaren 14ean
argitaraturiko "El patriota, el poeta, el cristiano" deritzan artikuluan . Aitzolek ere Lizardik azken
urte horretan zituen bi proiektu nagusiok batera aipatzen ditu: bata "Maitearen apurñoak" delakoa,
umetango ta gaztaroko oroitzapenez osaturiko poema luzea, eta bestetik, nobela baten proiektua :
"Un poema que no podrá terminarse . . . Una novela, cuyo desenlace será para nosotros un
misterio . . . yacen entre los papeles de nuestro gran vate" 2 .
Jautarkolek eta Aitzolek aipatzen daten narrazio horren zantzu idatzirik ez zaigu iritxi, nahiz eta
horrekin batera aipatzen den poema proiektuaren eskema eta zatiak argitaratu egin ziren
Euskaltzaleak erakundeari esker, "Umezurtz olerkiak" deiturapean .
Lizardik asmotan zuen nobela proiektu horren beste aipamen bat Lizardiren beraren gutun
pertsonal batean aurki genezake . Zalantzarik, gabe Zarauzko herrian kokaturiko gertakizunei buruzko
argumentua zuen buruan eta narrazio hori osatzeko beharrezkoak zituen datuen bila Zarauzko erretore
zen Venancio Amezti aipazarengana jo zuen . Ez zuen ordea errezibitu nahi izan . Eta gora-behera honi
1 JAUREGI, L ., "JAUTARKOL"; "Lizardi . Su personalidad literaria" in El Dia, 1933-3-26, 1 . or .
2 AITZOL ; "El patriota, el poeta, el cristiano" in El Dfa, 1933-3-14, 1 . or.
439