Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

artikuluetan herri literaturari buruzko azalpenak, eta proposamen konkretoak ere bai, arestian ikusi
ahal izan dugunez.
Nolanahi ere den, gerraondoko kritikagintza literarioan Lauaxetaren 1935ko herriolerkigintzarunzko
bideraketaren iturrietan Aitzolen proposamenak eta teoriak izan zezakeen eragina
frogatua ez bada ere, aski finkatutzat eman daiteke azken urte hauetan Aitzolen proiektuari buruz
argitaratu diren artikuluei esker .
Aitzolek ordea, herri literaturaren altxorrak literaturgintza berriari ekar ziezaiokeen antzinako
euskal kutsuari ematen zion berezko baloreaz gain, lehen esan dugun bezala, arrazoi praktikoak ere
bazituen olerkarien tonoa eta sofistikazio joerak apaldu eta ulerterrazago bilakatzeko .
Nolanahi ere, herri poesira joaz gainditu nahi izan zuen Aitzolek guda aurreko mogimendu honek
bere baitan ezagutu zuen krisia. Irakurleak erakartzeko ahaleginaren porrota eta "efikazia"ren
aldetiko krisia dela gogoratu behar dugu, halere . Berez Aitzolek proiektatua duen epe laburrerako
proiektua da porrot egiten duena eta ez mogimendu kulturala eta haren emaitza konkretoak .
Gudak euskal kulturaren mintzabide guztiak isilerazi baino lehenago Pizkunde mogimenduak
bere baitan gora-behera zenbait ezagutu zituela jasoa du Ibon Sarasolak Gabriel Arestiren Obra
Guztiak argitalpenaren hitzaurrean :
«Adierazten saiatu garen joera kontraesale horiek sortu zuten egoera problernatsu baina
etorkizunari buruz hain esperantzatsua gerrak suntsitu eta deuseztu zuen" 251
Ibon Sarasolak modu orokorrean azaltzen duen problematika hau ez da oso ezaguna izan .
Olerkigintza jasoa, zaila eta errazaren arteko gora-behera honetan zehaztasun gutxi ematen duen arren,
giroan, are giro abertzaleetan ere gaztelaniak zuen guztizko garrantzia azpimarratzean eztabaidaren
gunea literatur joeren artetik kanpo, euskararekiko berarekiko jarrera soziolinguistikoetan ez ote
dagoen susmarazten digu .
Baliteke Ibon Sarasola hizpidean egotea eztabaidetan eskuhartu zuten askoren sakoneko zioei
buruz . Aitzoli dagokionez, ordea, beste zerbaitek ere eragiten zion : Literaturak eraginkorra izan
behar zuen, kultur arloan lehen sailekoek egiten duten gidaritza lana egin beharra zuen, nola edo hala:
literatura kultuaz ez bazen, literatura herrikoiagoaz.
E. Aitzokn proiektuari euskaldungoak emaniko erantzuna
1935-1-Clan Euzkadi egunkarian argitaratu zuen "Balance literario euskaldun" deritzan artikuluan
jende aurrean, herri-iritziaren aurrean bere proiektuan nabaritzen zuen funtsezko behaztoparria
lehenengo aldiz salatu bazuen ere, lehenago ere, 1934rako lagunartean adierazia zuen bere iritzia .
Jokin Zaitegiri 1934-6-han idatziriko gutun batean Aitzolek ematen dituen iritziak :
" . . . tengo que hacerle un ruego : los que tenéis una sensibilidad particular, tenéis que tratar de bajar
el tono.() No suelen querer leer nada . Hasta entre nosotros, nos cuesta leer los trabajos . ( . . .) Queremos
despertar en el pueblo la afición a la lectura, no tenemos otro camino . . . ( ) Y esto, de verdad, es
!lamentable! Tenemos que tratar de llegar al nivel popular si queremos atraerlos a la lectura" 252 .
Geroagoko beste gutun batean berriz, irakurlegoak duen mukertasun horren arrazoia bilatu duela
adierazten du :
251
252
"Con el euskera que estamos produciendo, estamos hastiando a los lectores . Los libros no se
venden. Estamos haciendo una literatura artificial . No sabemos bajar a las entrañas del pueblo, y los
SARASOLA, I . ; "Euskal abertzaletasunaren argiak eta itzalak : Olerkariak" in ARESTI, G . ; Obra guztiak, I,
Kriselu, Donostia, 1976, 26. or .
Aitzolek Zaitegiri gutuna (1934-12-31) in UGALDE, M . ; "Biografia de Aitzol" in AITZOL ; Idazlan Guztiak, I,
65. or.
79