Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Kasu honetan zein da "itzalitza(-t jota)ko su zaarra" Izen Sintagmaren ordena aldaerazi duena?
Silaba kontaketa izan dela esan daiteke. Ahapaldiak 8-8-8-10-8 egitura du . Beraz, eta guk ohizkotzat
jo dugun ordena erabili balu, 11 silaba aterako ziratekeenez, batere ohizkoa ez den Aditz Laguna
destinatibo kasuan dagoen Aditz laguna+ko sarrerazi du Izena eta Izenondoaren artean .
Dena den, eta eragile bide zuen silaba kontaketaren arauaz gain, azpimarragarria iruditzen zait
Lizardik honelako ordena aldaketak zilegitat jo izana . Horrek ikuspuntu estetiko berezia zuela
ematen du aditzera, eta ikuspùntu "estetikoi" horrek berak ematen dio zangalatrauak egiteko
askatasuna, nahi bezalako hitz- berriak asmatzeko, morfosintaxian egokien iruditutako kimaketak
egiteko askatasuna . Ideia poetikoekin bat egiten duen jokamolde praktikoa dugu hau, inolaz ere
poetika kulto baten aldeko apostua, ahozko mintzairaren urruntzeko erabaki sendoaren lekuko
direlarik .
2 .4 .5 . Intzisoak
Lizardiren olerkietan sarritan aurkitzen dira intzisoak, hots, esaldiaren osagarrien hurrenkeran
eginiko etenaldi batean sarturiko perpausak edo perpausa zatiak. Batzuetan oso laburra da, beste
batzuetan esaldi osoa, eta are ahapaldi osoa ere bai .
Intzisoa muga grafiko guztiz nabariez agertzen zaigun hitz multzoa da, beti ere marratxoen
artean edo parentesi ikurren artean bildua ematen digu Lizardik, guztiz berea duen grafiarekiko
txukuntasun eta arreta biziaz .
Gaztetako olerkietan ez da intzisorik aurkitzen . Lehenengoak, Zeru-azpian, 1925ko bertsioan,
aurki genitzake, edo 1923kotzat dataturik ageri den Biotz-Begietango Aldakeriren bertsioan eta
1925eko bertsioan.
Intzisoak, hots, sintaxiaren hurrenkera hausten duten etenaldi luze nahiz laburrek zalantzarik
gabeko erreferentzia egiten diote olerkigintza kultoari, bereziki irakurria izateko olerkigintzaren
adierazgarri bait dira, eta Lizardiren olerkigintzan Gongoraren poetika kontzeptistak izaniko
eraginaren lekuko ere bai, apika .
Aurkitu ditudan 26 intzisoak, grafiaren arabera sailkatzen saiatu ondoren, marratxo ala parentesi
artean agertu arabera antolatzeari uko egitea erabaki dut, inolako ondoriorik ez bait liteke atera
sailkapen modu horretatik.
Intziso horien ekarri semantikoak zein helburu duen bertsoaren barman, horixe izan da ene
sailkapenaren helburua, funtsean hiru zeregin nagusitarako erabiltzen bait du Lizardik intzisoa :
1 .- Azalpen bat emateko .
2 .- Esaldian zehar azalduriko zerbaitekin lotu nahi duen irudi bat aurkezteko, bidenabar bezala .
3 .- Irakurleari eginiko dei emotiboa helerazteko, esaten ari denarekiko idazlearen emozioak
azaltzeko : harridura, poza, ironia, samina . . .
Azken batean, intzisoek beranduagorako utzi nahi ez den informazio bat da, batzuetan, azalpen
bat erantsi besterik ez du egin nahi, azkarki, bestetan, tximista bat bezala, begien aurrean zart eginiko
bat-bateko irudi baten argitasuna duen irudia helerazteko ere erabiltzen du, laburki eta ustegabean,
ahapaldiaren haria hautsiz, eta beste batzuetan, irakurleari olerkiaren gaiarekiko hurbiltasuna
sentiarazteko eginiko hausturak dira diskurtso poetikoaren haria eten edo oztopatu egiten duten
geldialdiak. Beraz, helburu plastikoak edo emotiboak dira nagusi.
308