Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Lizardiren poemagintza hautatu dudan metodologiaz, azaldu berria dudan lan-moduaz aztertuz,
garaiko ideiak, asmoak eta kezkak, eta haien adierazle izan ziren eztabaida literarioak, literatur
kritikak eta abarrek, haren obraren irakurketa posibleen artean bidezkoenetako bat egiteko gaitzetsi
behar ez diren dokumentuak direla azaldu nahi izan dut.
2 .5 . ERANSKINAK
Lanaren osagarri eta erreferentzia utziezinezkotzat jo ditudanak sarrerazi ditut azkenik,
eranskintzat .
Lehenengo eranskina tesi-lanaren lehen atalari datxekio eta Jose María Vélez de Mendizabalen
eskuz ezagutu ditudan argitara gabeko Lizardiren gutunak biltzen ditu . "Lizardiren eskutitzak"
izenburua eman diet, Aitzolek Lizardiren paperen artean "Eskutitzak" izenburua zeraman karpetan
bilduak zeudela dioelako 35 .
Bigarren eranskina Lizardiren olerki ezagun guztien bilduma eta bertsio ezberdinen alderaketa
da . Aurretik azaldua dugu Edizio Kritiko honen premiazkotasun metodologikoa eta beraz,
hirugarren atalaren, Lizardiren azterketa metriko-fonikoaren eta morfosintaktikoaren oinarri gisa ez
ezik, testuen finkapenerako ohar argigarriez gain, garrantzi berezia eman diet ene oharretan edizio
ezberdinen artean dauden ezberdintasunen nondik-norakoari Lizardiren poetikaren bilakaera eta
finkapenaren zantzuak eskeintzen dituztelakoan . Horregatik beragatik, bertsio alderaketak
informaziorik eskeintzen ez duen kasuetan Edizio kritiko baterako materialeak gehiegi ez
luzatzearren poema osoa ez aldatzea erabaki da . Umezurtz Olerkiak delakoaren kasuan, esate
baterako, argitaraturiko poemen bertsio bakarra ezagutzen denez, eta 1983ko Olerkiak 36 liburuan
osoki jasoa dagoenez, ez aldatzea erabaki dut.
Aparteko aipamena merezi dute, bestalde, prosazko bertsiotik olerki moldera aldaturiko
olerkiek : Aldakeri eta Xabiertxoren eriotza olerkiek, eta baita olerki gisa argitaraturik ere ahapaldi
antolaketan aldaketa aipagarriak jasandakoetan Biotzean min dut delakoa .
Xabier Lizardiren kazetari-lanak artikulu bilduma ere, tesi-lan honen zerbitzuan egina da,
Lizardiren ideia literario nagusiak aztertzeko hartu dudan oinarri dokumentala Lizardiren artikuluak
direnez, bigarren partearen eranskintzat aurkeztea zilegi iruditu zait, nahiz eta argitaratua dagoenez,
eranskinen liburukian ez dudan haren kopiarik sarrerazi . Hirugarren eranskintzat aipatuko nukeen
edizio kritiko hau bigarren atalari dagokio eta bertan egiten diren aipamenak jatorrizko testuan
erraztasunez kontsultatu ahal izateko burutua da.
Sarrera honetan dagoeneko aipatu ditudan 1983ko Jakin aldizkarian argitaraturiko "Aitzolen
proiektu kulturalaz" eta "Lizardiren poetika" artikuluez gain, beste hiru azterketa-lan aipatu nahi
nituzke eranskintzat.
Argitaralpen urteari ohartuz aipatzearren, lehena "Lizardi, gizon eta olerkari" artikulua da 37 .
Bigarrenik, Aitzol en su tiempo liburuan, "El proyecto cultural de Aitzol" izeneko saio laburra 38. Eta
hirugarrenik, "Orixe eta gudaurreko Pizkunde mogimendua" izeneko saioa, Orixe Mendeurrena
(1888-1988) liburuaren IV. alean "Hitzaldiak" deritzanean argitaratua 39 .
35
36
37
38
39
"Su nutridísima correspondencia, clasificada en varias carpetas con el nombre de Eskutitzak es una documentación
inapreciable para ésta época del renacimiento euskaldun" AITZOL; "El poeta Jose María de Agirre 'Xabier de
Lizardi"' in Yakintza, III, 1933, 167 . or .
Erein, Donostia, 1983 .
in Habe 129, 1988-6-15, 18-20 . or.
Sabino Arana elkargoa, Bilbo, 1990, 29-47 . or.
Emr, Donostia, 1992, 89-104 . or
13