Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Eratorketak, aditzari ere eragiten badio ere, (-tu atzizki aditz-egilearen bidez ugarienik), izen
eta adjetiboei eragiten die batipat, eta adberbio edo aditzondoari ere bai, baina ez hain oparo .
Lizardiren kasuan adjetiboak, izenen nolakotasunari buruzko ñabardurak emateko adierazbidea
eskaintzen dioten izenondoen atzizki eratorleak garatu zituen bereziki ; esate baterako, -bera, -kor,
-garri, -koi, -gaitz, gabe, -ka , ez- aurrizkia . . .
2.1 .2.1 . Eratorketa ai agarrienak
Lizardiren kasuan atzizki eratorleei dagokienez izenondoak dira bereziki aipagarriak, izenondo
kalifikatzaileak sortzeko balio daten atzizkiak, hain zuzen ere ; eta horregatik, alor osoari heldu gabe
hauetara mugatuko gara lan honetan.
-BERA atzizkiaren bitartez, sortzen ditu Lizardik nortasunaren zaletasun, joera eta berezko,
kontrolaezinezko lerak . Adibide ugariena Agur olerkian aurkitzen dira, lagunaren nortasunaren gorabeherak
deskribatzerakoan :
"Odol eri batek ezetua iduri,
beltz-ikusbera uan, izukoi, urduri"
(Ag 19-20, 113)
"azpildu-gabeko biotzaren jabe,
onerako zabal, ederrak su-bera
(Ag 2-3, 113)
"aldegiña aiz urrun lagun biotz-bera
adi-mugaz aruntz, erbeste itzalera"
(Ag 9-10, 113)
"Ederberak xerbeldurik,
ardoa bailuten,"
(MT 13-14, 259)
Zuaitz etzana olerkian ere badugu beste adibide bat, "bihotzbera"ren ereduaren antzerakoa :
"Azpian duk ikusi aren gorabera
aurtzaroan yolasti, mutilletan amets-bera"
(ZE 29-30, 135)
Villasantek Lizardiren hitz eratorrien egokitasuna azpimarratzen du, hain zuzen ere, -bera
atzizki honetarako zuen zaletasuna azpimarratuz :
«El vascuence de Lizardi está construido sobre el vascuence auténtico, el real, apenas recurre a los
neologismos de forja (lo que Unamuno llama terminachos) . Tiene sí, multitud de creaciones felices,
pero obtenidos por los procedimientos propios a que da pie el propio euskera (la derivación y
composición) ; como, por ejemplo, nora-agiria por pasaporte, arpetarrak por cavernícolas, etc. Saca
mucho partido del sufijo -bera, en sentido de inclinado, propenso . "Xamurbera natzaio" ("siento
cierta debilidad cariñosa hacia él") . Extiende también el significado de la palabra a acepciones
nuevas, pero relacionadas con su sentido fundamental o usual, como "zabala" por espacio 120 .
120 VILLASANTE, L; Historia de la literatura vasca, Sendo, Bilbo, 1961, 338 . or .
247