Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Biografia pertsonalean gozotasun baino garraztasun gehiago aurkitzen da eta aurrekoengandik
heldua zitzaion mundu ikuskera tradizionala ez zuela besterik gabe onartu garbi dago, klase sozial,
ideia politiko eta euskal kulturarekiko jarrera pertsonaletan . Azkenik, poeta izatea bera, zuen
gizarte-irudiari ez zegokion zaletasuna edo bokazio idealista aitortua zen, ingurukoen "gogo lurkoien
irriei" ez-adituarena eginez .
Modernitatearen krisiak berarekin ekarri zituen baloreei buruzko barne-itaunketaren aztarnak
sumatzen dira Lizardiren arlo pertsonal nahiz poetikoan, garaikoen lekukotzak eta bere idazlanek
tarteka adierazten dutenez. Bigarren gerrate mundialaren inguruko, aurreko nahiz osteko kezka
existentzialak jadanik isladaturik ikus litezke bizitzaren eta heriotzaren "izkutuaz" kezkatua bizi izan
zen poeta honengan . Eta hala izatea bidezkoago da heriotzarengatiko kezka erreala eta hurbilaren
zama zenbait urtetan zehar eramandakoak 8 3 .
2 . PIZKUNDEAREN INGURUMARIA ETA LIZARDI
2 .1 . LIZARDIREN KONPROMEZU POLITIKOAREN GARRANTZIA
2 .1 .1 . XX. mende hasierako egoera politikoa Euskal Herrian
Lizardik bizi izan zituen heldutasun aroko 1915-1933 urte horiek Euskal Herriarentzat itxaropen
handiko bezain errealitate mingotsekoak izan ziren .
Hiru Autonomi Estatutu proiektu ezagutu ziren -Lizardik bi bakarrik- eta, azkenik, gudaren
mehatxupean zeudelarik soilik lortu zen hirugarrena onartua izatea.
1917an koka daiteke zehazki urte epe honen hasiera, Espainiako Armada baitango egonezina eta
gatazka aide batetik, eta bestetik, langileriaren baitan mogimendu sindikal erradikalak indartzea .
Grebak izan ziren Espainiako Estatuko hiriburu handienetan : Santiago, Valencia, Bilbo . . .
1923rarte iraun zuen nola edo hala gobernuak . Gizartean gatazka gero eta nabarmenagoa da eta
Barcelona eta Madrileko langile giroetan anarkista eta sozialisten eragina gero eta handiagoa.
Egonezin sozial honek, gobernuaren beraren ahuleziak, eta Marruekos-eko guduak, militarren
erreakzioa ekarri zuten . 1923ko Irailaren l3an Primo de Rivera kolpe militarra jo eta agintea bere
eskuetan hartu zuen .
Primo de Riveraren diktadurapean, euskal abertzaletasunaren bilakabidea ordurartekoa baino
neketsuagoa izan zen . Urte horietako errepresioa eta zentsura eguneroko oztopoa bilakatu zitzaien
abertzaleei: aldizkariak itxi arazi, erakunde eta elkarte politikoak legez kanpo ezarri . . .
Lizardik "Arrasateko itzaldia" deritzanean honela deskribatu zuen egoera Primo de Riveraren
garaian :
"Euskalerri-zaleok garai artan kikilduta bizi gifian, orduko gure egoitzari bizitzea esan aalba'lezaio.
Geure erriari, geure izaerari, geure izkuntza biguñoni maiterik agertzea, pekatu zala ia
83 Lizardiren gorpua, Tolosako San Blaseko hilerrian, Garmendiola pean izan zen hilobiratua, 1933ko martxoaren
13ean, Tolosako Santa Mariako elizan ospatu zirelarik haren arimaren aldeko elizkizunak . Heriotzaren berria
Tolosa guztian barreiatu zelarik igande arratsaldean, hurrengo egunean goizeko hamarretatik hasita atergabekoa
izan ornen zen dolurninak adieraztera zetozen lagunen joan-etonia .
29