Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

azaltzen digu, eta bestetik, berea bezalako idazlan batek bete behar zuen gizarte-betebeharra zein zen
eta nola bete asmo zuen .
Hain zuzen ere, Lizardiren modernitateaz eta abangoardiako lanen zereginaz diharduten bi
alderdi nagusi hauek dira atal honetan aztertuko ditugunak .
2 .3 .1 . Lizardi modernitatearen aurrean
Lizardik bere idazlana "ensayo de modernidad" dela esaten du, baina modernitate ahalegin
horren meritua zehazteko munduko hizkuntzarik zaharrenetako batean burutua dagoela esaten du .
Euskarari modernitatea itsasteko saioa egin nahi du eta bere ustez modernitate hori zedarritzen
duten bi gizarte mogimenduren aipamena eginez aurkezten du, bata artistikoa, kubismoa, eta bestea
politika alorrekoa, komunismoa .
2.3.1.1 . Modernitate iraultzailea
Modernitatearen testuinguruan bi iraultza nagusik zedarrituriko mendean kokatzen du
zehaztasunez Lizardik bere saioa, batek mendeetan zehar nagusi izan den figuratibismoaren ardatza
hautsi du, eta besteak gizarte egituraketaren ierarkia zilipurdikatuko du . Berak, aldiz, aintzinatearen
zama gainean duen hizkuntza batean egiten du saioa eta ahalegina .
Kontraste hau azpimarratuz aurkezten du Lizardik bere idazlana, esparru horretan kokatzen du
bere saioa, eta, beraz, horrekin bakarrik jadanik iraganaren minez dagoen mogimendu erromantiko
nostalgikoak beragandik deserrotu duela aldarrikatzen du. Bere garaiko munduari, garaikide dituen
mogimenduci, pentsamoldeari ausardiaz heltzen eta erantzuten dion saiaketa bat da bere poesia.
Nolakoa da ordea, Lizardik modernitate horrekiko duen harremana? Izan ere, Lizardik
olerkigintzaren alorrean berritzaile ospea badu ere, garaikide zituen mogimenduekiko zaletasunik ez
ote zuen, tradiziozalea ez ote zen esan izan da.
Jo dezagun lehenik, eta aurreiritzirik jaulkitzeari uko eginik, bere artikuluetan eta olerkietan
jaso, antzeman eta ondoriozta genezakeen jarrera aztertzera .
Gai honekiko jaso daitekeen lehen erreferentzia 1928ko "Cómo decaen las lenguas culturales"
delako artikulukoa dugu . Artikulu horretan arte garaikidearen aurrean duen jarrera azaltzen du .
Kubismoak "harri eta zur" uzten du, kolorea eta formak nabaritzen ditu, baina ez du figura ¡non
aurkitzen. Kubismoak aurreko artearen gehiegikerien aurka egiten duela dio, "relamido eta
artificioso" izateko joerari emaniko erantzun bortitza dela esaten du, baina bere gusturako hausturaren
ondoriozko artea ere gehiegikeria da .
75
Zuhurtasunez botatzen ditu ordea, iritzi hauek :
"Pero conste que yo no me meto en esto. La materia rebasa todo mi poder digestivo . Por si acaso
bueno será destacar mi profundo respeto . . ." 75.
"Idazki txiki bat egingo nuke, bitxi-azaldun, paper bikañez, sakelerako erakoa . Olerkirik gutxi : amabost-ogeitsu .
Ta olerkiok enituke emango euskara utsez : alboan zeñek-bere erderalpena luteke, aalik ondoen egiña . Saltokian
biltorri (bildu orri) nabari bat jantzita agertuko nituke: bertan hitz arro batzuk, erderaz" .
LIZARDI, X.; "Cómo decaen las lenguas culturales" in Euzkadi, 1928-11-3, 1 . or . ; K-L 140-144 . or.
1 09