Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

98
99
100
Se por repetida experiencia que esta concepción tiene entre nosotros a numerosos y acérrimos
enemigos : a ellos me dirijo para hacerles observar que la poesía tiene otros géneros, como el épico,
que no pide el mismo grado de concentración, y cuyo cultivo procuramos promover los que a el no nos
sentimos llamados" 98 .
Beraz, badirudi Lizardik epikaren aldeko apostua egina duen joera nagusi bazter utzirik
diharduela, lirika, eta bereziki, lirikaren kontzepzio trinkozale eta kontzeptistari helduz . Alde
batera uzten du Pizkunde mogimenduaren abangoardia literarioak duen gizarte funtzioa
aldarrikatzen duen argudioaren adiera murriztua, eta, bide lirikoari, geroago, "lirika zoroa" ere
deituko duenari ere askatasuna eskain dakiola eskatzen du, luzaroragoko proiektuari begi emanik.
Aitzolek berak, ordea, eta aipamenengatik bakarrik ezagutzen ditugun presio gogorrez gain 99 ,
1933an argitaratu zuen "Eusko Olertikera Berezia" deituriko azterketan, eta "Oitura zaarren
piztutzea" delakoan hasten da epika genero onuragarri bakartzat izendatzen . Gainerakoaz erakutsitako
iritzi zorrotzaren mugak argitu nahiz bezala, beraizik adierazi zuen han esan zuena, hots, "geure lan
ezin-entendizkoa" esatean ez zela idazle konsagratuei buruz ari, eta herri olerkigintzaren baliapideen
erakusketa hori ere ez zela haiei ezer erakusteko asmoz egina .
2.3.3.4. Lizardiren abangoardiaren kontzeptuaren iraupena
Idazleen artean Lizardiren abangoardiaren kontzeptuak Aitzolen eraginak baino iraupen eta indar
handiagoa izan zuela frogatzen dute Aitzolen azken urteetako artikuluek .
1934 urteko bataz bestekoa egitean azalduko ditu lehen aldiz idatziz Aitzolek, bere barruan
aspaldi zituen kezkak eta irizpideak . "Balance literario euskaldun 1934" deituriko artikuluan besteak
beste, Lizardi eta Orixeren idazti lirikoek gaitsezpenak baizik ez dituzte jasotzen, batipat duten
euskara landu eta ulerkaitzek duten freskotasun eta naturaltasun falta dela medio . Gainera, ez dute
Aitzolek literaturari erantsia dion helburu kulturala betetzeko balio, hots, irakurleak zaletu eta haiek
euskal kulturara hurbiltzearen jomugan ez dute ezertan lagunduko, bere ustez .
Lizardik azken artikuluetan, marginalitatean bada ere, berea bezalako lirikari irauten utz dakiola
eta ez dakiola lepoa bihurritu eskabideak ez dauka izaterik . Aitzolentzat joera horrek irautea
kaltegarria da .
Berrizaleek euskal literaturari egin diezaioketen kaltea bikoitza da, Aitzolen iritziz : batetik
euskal literaturara hurbiltzen den irakurlegoa aspertu eta alferrik nekarazi egin baizik ez luke egingo ;
bestetik, sortzen diren idazleek berrizaleekiko mirespen desbideragarria dute, haien zailtasuna
kalitatearen adierazgarri delakoan, haiek jarraitzeari ekiten diote, gainerako bide "naturalagoak ",
hots, herrikoizaleagoak bazterrera utziz.
"No debe haber poesía sin claridad ni transparencia. Porque lo conceptuoso, lo esotérico tanto de
concepto como de expresión y de palabras produce fatiga, cansancio y, muchas veces, como
consecuencia lógica el hastío" 100 .
LIZARDI, X. ; «Rumbos nuevos" (II) in Euzkadi, 1931-12-30,1-3 . or . ; K-L 360 . or.
Lizardiren Biotz Begietan liburuaren argitaralpenarekin batera El Dian argitaratzen hasi ziren iruzkinei eta
bereziki Orixek idatziriko sailari eragozpenak jarri zizkiotela badakigu . Orixek Lizardiren "iru bekaiztiak"
zentsuratu zituela esaten du, horietako baten hitzak "ya es mucho Jose Mari" izan zirela esanez. ("Lizardi
Ameriketan" in Euzko Gogoa, I, 1950 (7-8), 8 . or .) Orixek esaten du delako horrek bere biziaz ordaindu zituela
bere ausarkeriak, beraz, garbiro ulertu behar dugu Aitzolez ari zela Orixe . Jokabide honen erreferentzia gehiago
ere ezagutzen da, horien artean aipagarriena Lzardik Lauaxetari idatziriko ohartxo baten zatian jasorik :
"Azal berrian atera dedifiean pozik irakurriko det erderaz aginrren zenduan iritzia . Argitaltzen uzten badizute,
noski, bai-baitakit orko Tcheca'ri "Orixe"ren idazkiak "galdu egin zaizkiola" .Ikus "Lizardiren eskutitzak"
eranskinean 1932-6-6, 66 . Dokumentua.
ATIZO ; «Balance literario euskaldun 1934" in Euzkadi, 935-1-6; Idazlan guztiak, VI, 141-143 . or.
12 1