Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

aurrerago mintzatuko gara, Lizardik bereziki aipatzen duen gaietako bat bait da, irudimenari
jarririko mugari dagokionez berriz, ikusi ditugu Lizardik bere poetikan irudimena mugatzea
hobesteko zituen arrazoiak .
Teorian eta praktikan eginiko hautapen honek, hots, irudimenaren zabaltasuna berak eta
irakurlegoak esperientziaz ezagutzen zutenera murriztea, kritiko gehienek azpimarratu duten
Lizardiren imaginen "ezagun" edo "hurbileko" izatearen ezaugarriaren oinarri teorikoa da .
Lizardiren olerkietako gaiak Lizardiren bizitza pertsonalarekiko lotura hestua izateak, gertakari
pertsonalak, heriotzaren hurbiltsuna, berea propioa eta bere hurbilekoena, natura, aberria, euskara . . .,
eta era berean, amaitzeke utzi zuen "Maitearen apurñoak" datu biografikoez josia egotea, bere
antzerki lanik ezagunena Ezkondu ezin ziteken mutilla ere autobiografiko erakoa izateak indar berezia
ematen dio, ene ustez, sentimenduen jatortasuna eta gertakarien autentizitateari ematen dion balore
literarioak eta literario-ondokoen argudioari .
Zenbait kritikoren ustez, irudimen "lotu" hau Lizardiren mugetako bat da 125 .
Iruditeriaz mintzatuz gero, euskal esentzien irudiak baino areago Lizardik, oso ezagunak
zaizkigun beste erreferentzia askoren artean, irudi erlijiosoak erabiliz ezagunak zaizkigun oihartzunak
bilatu dituela ikus dezakegu .
Esate baterako, Gure mintzo olerkian jaulkitako ahapaldiak uso zuri antzean joan eta itzultzean
dakarten jai-ostoaren iradokizun baikorraren irudia . Lizardiren irudi hau gertuko egiten zaigu . Ez
euskadun garen aldetik, kristau kulturaren partaide garen aldetik baizik, hots, Noeren untziaren eta
irudiaz baliatzen delako .
Anjel Zelaictak 126 Lizardik naturari begiratzeko duen era hau harturik modernisten joera
estetikoekin harremanetan jartzen du Lizardi . Diaz Plajak 127 aipatzen duen begiratzearen
ikaskuntzaren garapen berezia aipatzen du. Mundua ikusteko era berriak, gauzetara hurbiltzeko modu
berriak artearen historian Paul Cezanne du hastapentzat. Mundua ikusteko gose eta egarri ikaragarria
sortzen da garai horretan arrean .
Ez ukatu ez baieztatu ez daitekeen idarokizuna dugu hau, Lizardik ez du bere joera horren funtsa
jadanik aipatua dugun muga horretatik aurrera garatzen eta garatze zabalagoetara joz gero, bizitzaren
panoramaren irudi sublimatua ematea dela olerkariaren zeregina dioen baieztapen orokorragoak topa
daitezke . Artea egiten duen olerkariak errealitateari begiratu beste inork ikusten ez duen urrea
ikusten bait du eguneroko gauza arruntetan .
Garaikide izan zituen Aitzolek eta Lauaxetak aldiz, bereziki azpimarratzen dute Lizardiren
iruditeriaren "ezagun" izateko era hau . Deigarri egiten da bi literatur gizon hauek Lizardiren
125
126
127
KORTAZAR, J . ; "Teoría y práctica poética de Lauaxeta, Bilbo, 1986, 13 or.
"Por eso, a pesar de su dificultad Lizardi aparece cercano. Las imágenes de Lizardi están ya
asumidas, y si no él las integra . Resulta curioso observar a Lizardi, como ya lo vió el profesor
Mitxelena, posee una gran capacidad de integración de lo ajeno . A este respecto, resulta curioso que el
título de su libro Biotz-begietan que puede encontrarse en un verso de Leopardi, se haya interpretado
siempre como genuinamente vasco" .
Nire ustez, Lizardiren liburuaren tituluaren "euskaltasuna"ri dagokionez gogoan izan behar da inolaz ere, oso
Lizardirena den formulazioa dela, haren teoria poetikoaren zutabe, hots errealitatearen obserbazioak eta
bihotzeko sentimenduen arteko harremanak haren poetikan duen funtsezko garrantziaren lekuko zuzena .
Lizardirengan, "ezagun" izate hau, iruditeriaren aldetik euskal irakurleontzat duen gertutasun hau ordea, ez da
euskal esentzien azalpena egiten duelako soilik gertatzen . Egia da, euskal paisaia agertzen dela, baina, askotan,
erabiltzen dituen imaginek eta metaforek gizaki garen aldetik, bizi ditugun esperientzien azalpen diren aldetik
egiten zaizkigu gertuko eta czagun, eta ez euskaldun garen aldetik .
ZELAIETA, A. ; "Orixe eta Arana Goiriren eragina Lizardirengan" in Jakin, 29, 1983, 33-34 . or .
DIAZ-PLAJA, G . Estructura y sentido del novecentismo españoh Madrid, 1975, 330-331 . or., in ZELAIETA, A . ;
"Orine eta Arana Goiriren eragina Lizardirengan" in Jakin, 29, 1983, 33-34 . or .
132