Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

1 . GAIAREN ETA METODOLOGIAREN MUGAKETA
1 .1 . GAIAREN AURKEZPENA ETA HAUTATZE ARRAZOIAK
Lizardiren poetika Pizkunde aroko ingurumariaren eta dokumentazioaren argitan ezartzea da tesi
honen helburu nagusia, eta haren ideia literario eta praktika poetikoaren arteko harremana azaltzea .
Lizardiren poetikaz mintzatzerakoan, haren ideia literarioak eta praktika poetikoak
nabarmenerazten duten literaturari buruzko irizpide nagusienen multzo koordinatua dugu gogoan,
besterik gabe, eta poetika hitzak literatur kritikaren esparruan izan ditzakeen gainerako konnotazio
eta baloreak aide batera utziko ditugu lan honetan .
Lizardiren poetika aztertzeko Pizkunde aroko ikuspuntua berreskuratzeko asmoa hartu izana
faktore eragile ezberdinen fruitu da . Lan honi hasiera ematerakoan, hots "Lizardiren poemagintzaren
azterketa formal bat" 1 izenburua zeraman lanar¡ ekitean, haren olerkigintzaren baldintzapen
pertsonal, politiko eta kulturalei ordura arteko kritikak emandako garrantzi eskasak harritu egin
ninduen .
Izan ere, Pizkunde aroko idazleok euskal herriaren, kulturaren eta bereziki literaturaren egoera
konkretu bati erantzuna eman nahirik zihardutela topiko arruntenen artean aipatzen bazen ere, beren
mezuak zuzentzen zizkioten ingurumari horri buruzko azterketak urriak eta sarritan dokumentuetan
oinarritu gabekoak bait ziren . Beharrezko neritzen dokumentuen bilaketari ekitean, 1925-36
bitarteko egunkari, aldizkari eta abarretan aurkitu nuen "giroak" Lizardiz eta Olerkarien
belaunaldiaz nuen irudia guztiz aldatu zidan .
Beraz, aide honetatik esan liteke guda osteko idazleek eta literatur historiagileek Pizkunde
aroko giro literarioaz emandako irudikapena nolabait idealizatua eta soilegia zela antzeman nuela .
Euskal literaturaren eragileak, ideiak, asmoak, eztabaidek azalerazten zituzten jarrera ezberdinek,
hots, garaiko literatur sorkundearen nondik-norako nagusiaren lerro nagusiak eta bigarren mailakoen
arteko mugaketa denboraren joanak eta azterketa gabeziak desitxuratua zuela .
Era berean, konturatu nintzen literatur historia berriagoek, penduluari beste muturreraino
eraginez, oinarri dokumentalik gabeko gaitsezpen borobilegietan hasiak zirela garai hartako egile
nagusiei buruz, tamalez, aurreiritzi ideologikoen errotari eraginez sarritan .
Horregatik, ene iritziz behar bezala dokumentatu gabe finkatzen ari zen mogimendu kultural eta
literario honen ikuspegiaren "berritasunak" erakarririk ekin nion 1925-37 arteko egunkari, aldizkari
eta orokorki argitaralpenak oro aztertzeari, hots, esanguratsu neritzen testuinguru honen argibideak
berreskuratzeari .
Beraz, eta bideak hartara eraman ninduenez, Lizardiren azterketa formalari ekiterakoan,
olerkigintza edo forma poetiko hori "informatu" eta "konformatu" zuten ideien, presupuestuen eta
hautaketa-irizpideen laguntzaren beharra sumatu nuen . Lizardiren poetika azaltzen lagunduko
zidatelakoan ekin nion Itz-Lauz artikulu bilduman jasoak zeuden artikuluak aztertzeari . Han ere,
ordea, ideia edo kontzeptu nagusiez jabetzea gaitza egiten zitzaidan eta jatorrizko egunkari eta
aldizkarietara jo nuenean bakarrik ulertu ahal izan nuen zailtasun horren jatorria .
Pizkunde aroko garbizaletasunaren ondoriozko prosaren moldaketa berezia zaharkitua suertatzeaz
gain, bazen Itz-Lauzko artikulurik hoberenak ere elkor egiten zituen beste faktore bat: Lizardiren
artikuluetako izen bereziak, kazeta bidez elkarrizketakide zituenen deiturak ezabaturik zeuden . Era
berean, garaiko ideia eta eztabaidagaien ingurumaria falta zuten artikuluok eta ondorioz, zentzu
1 Deustuko Unibertsitatearen Donostiako kanpusean burutua 1981-82 urtean, Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza
Sailaren beka baten laguntzaz. Argitara gabea.
2