Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

"Esanak esan, zein ote-da euskotarren erti-iturbururik naroena ? . . . Zein mamian ta ez axal-utsean
gure bizierari euskotasunik itsatsi dezaiokena? . . .Guk geronek ezetsiena: gure izkuntza .
Leena berriz oroituz -abaraskaz erleak darakusan ertigaitasuna, alegia- esan genezake : gure
gogaien eztitzeko nor-gere izkuntza degula abaraskarik oberena ; erle gogatiaren eztia nor-bere
abaraskan ainbe ezti eztitekela, iñorenaren txuloetan ixuri-ezkero .
Euskogogamena, edesti-zear, txiro agertua, euskerari zor zion tokia ukatu diolako ez ote ? . . . Leenleendanik
gure izkuntza landu izan ba'gendu, gogo-jardun ta bear guzietarako erabilliz, gaur berezizko
jakintza baten, berezizko elerti baten bidez gizadiak begiratze ta aipatze'aal-ginduzten! . . . "32 .
Lizardiren eusko-gogamena hizkuntzaren baitan aurkitzen da, eta bere lanak euskotasunez blaituak
ikusi nahi dituenak euskaaaren beraren sustraira jo behar du,, bestelako izpiritu atziezinen bila
ibiltzeke .
"Eri zaar ortaz senda ditzagun gere buruok, osa dezagun urte joanen utsa, euskeldundu gaitean
asmoz ta jakitez . . .Euskerari ele landuen artean toki txukun bat jadestea : orra guretzat egundoko
ertilanik ederrena" 33 .
Hau da Lizardik aurkitzen duen muina, eta sistema antolatu baten gisan horren inguruan altxako
du bere poetikaren eraikuntza, bestelako aurrekontzepturik onartzeke .
Lizardiren olerkirik famatuenetako batean jasoa dago, Asaba zaarren baratzan mamitu zuen
metafora baten bidez adierazi zuen beste artikulu batean euskal hizkuntzak eta euskal gogoak bere
eraikuntza poetikoan duren lokera :
"Entzun itz auxe soilki . Asaba zaarren gogoaz elkartzen gaituan urrezko kate zaarra, etzazute, arren,
emakumeok, esku laztankor oiekin betirako eten eta apurtu" 34 .
Asaba zaharren gogoa, euskal arimaz elkartzen gaituen katea, beste zenbaitetan "lokarri zaarra"
deitu zuena bera da :
32
33
34
"Leena zegoan orañaz
ele gozoka. Bitzuok
mintzo beraz ziarduten .
Ene asaben lokarri zaarra
jaunari zor, etzan eten ."
Oraingo zenbaiten ustez, beraz, ni naiz ni eta besteak beste, eta nere-nerezko dudana ikara eta nahigabe hutsa den
bakartasun tristea. Besterik aurkitu zuen horratik gure Lizardik bere arimaren lezean, "nork gere muñean dugun
itzalera" jatxi zanean .
Gerekoikeriak maitasun hori maiz lainotzen badu ere, maiteago ditut -neureago, alegia- neure nortasun
berezia baino eta, behar bada, geure bizi bakar ezin-berrituzkoa galbidean jarri ez-ezik, galdu ere egingo dugu
ezinbestean zori gaiztoa onarturik, aurrekoengandik ondorengoengana doan "lokarri zaharra" eten ez dedin .
Eta gainerakoen gain, gorago eta barrenago, gure izaera osoa biltzen eta barrentzen duen hizkuntza, barrengo
mintzabeharrari hitz-iturri luzea ematen diona. Hizkuntzaren guretzako balioa, berriz, zein gurea, zein ezinutzizkoa
dugun ezin jakin, . . ." MITXELENA , K; "Euskal literaturaren etorkizuna" in Egan 1951 (3), 17-21 . or.
"Ez dut nik esango, harrokeriaz mintzatzea litzake-ta, euskal arima zer-nolakoa den aditzera eman duenik.( . . .)
Maiz ari gara euskalduntasunari buruzko asmo eta lanak adierazi beharrean . Zertarako? Adieraziak dauzka
Lizardik, ez guk esan genitzazkeeen baino ederkiago bakarrik, baita zehatz eta zorrozkiago ere. Errainu artean
bizi zen amesgile hark, egiazko poetaren dohaia izaki hori, begi argiagoak baitzituen lurreko gauzetarako
jakintza-gizonek baino . Asaben lokarri zaharra ez baldin bada eteten, ez dugu besteren beharrik . Aski genduke
beti begien aurrean edukitzea euskarari "amers-bideetan barna" eragin zion ibilaldi luze hura . Euskarak inoiz
egin duenik edcrrena, eta halere egiteko -geure egiteko dagoena" . MITXELENA, L . ; "Biotz-Begietan .
Olerkiak", in Egan, 1956 (2), 84-86. or .
LIZARDI, X.; "Eusko Ikaskuntzaren bostgarren batzarra ", 118 . or.
Ibidem., 198 . or.
LIZARDI, X .; "Arrasateko Itzaldia ", 1930-7-30; K-L 272 . or.
94