Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Frederi Mistralek XIX. mendearen bukaera eta XX, mendearen hasieran bilduriko taldeak bere
gain hartua zuen helburu bera aldarrikatzen dute olerkariek . Eta bereziki, Mistralek Nobel saria
irabaztean bere hizkuntza eta literatura nazionalari erakarritako ospe eta prestigioak sinesgarri
bilakatu zuen literaturak berbizkunde kulturaletan eragin handia izatea .
Lizardiren artikuluetan jasoa dagoenez, hiru norabide nagusi dira orokorrean idazleak ekin
beharrekoak.
Lehenik, maila kulturaleko hiztunari, eta orokorrean euskaldungoari, herri osoari zuzendurik, haik
euskal literaturara hurbildu eta beren kultura bertan isladaturik ikusirik, euskaltasunaren aldeko
jarrera linguistikoak, kulturalak eta are politikoak eragin behar ditu .
Bigarrenik, Espainiako intelektualei euskararen gaitasun espresiboaren frogak eskaini behar
dizkie, euskarak duen prestigio gabezia, eta are irudi primitibo eta zantarra ezabatzeko .
Hirugarrenik berriz, euskal literaturaren beraren esparruan berrikuntzari ekitea, euskal literatura
gaurkotu eta kultur maila egokia duten hizkuntzen artean, euskaraz ere olerkigintza duina egin
daitekeela erakustea .
Lehenengo bietan hizkuntzaren egoera soziolinguistiko diglosikoaren arazoari erantzun beharra
gertatuko zaio idazleari . Euskaldunon eta erdaldunen arrean prestigioa, errespetua eta lehenengoen
atxikimendua irabaztea da idazleari dagokion zeregina .
Hirugarrena ordea, hots, euskaraz mintzo elertitsu bat sortu eta kultur maila egokiko hizkuntzen
arrean toki bat irabaztea, sarritan zenbait idazlek euskararen egoera soziolinguistikoari loturik
aztertuz bere onetik aterako badute ere, Lizardirentzat literarioa den arazo bat da, gustokoa duen
estetika eta literaturari soilik dagokiona, euskal hizkuntzari dagokion estetikari erantzungo dion
kanon edo poetika bat sortzearena, alegia .
Azter ditzagun banan-banan hiru norabide nagusi hauetaneginiko bide-urraketak, saiaketak eta
urratsak, Lizardik eta bere garaikideek hiru norabide horietan eginiko bidearen luze-laburra azalduz .
Aipatu berriak ditugun moduan, hemen idazlearen eta gizartearen arteko harremanez, bereziki
olerkariak euskara bezalako hizkuntzekiko duen betebeharrez osaturiko kapituluan metodologikoki
hiru atal bereziko ditugu :
2 .1 .- Olerkaria eta bere zeregina herri-gaizkakundeetan .
2 .2 .- Euskararen gaitasun espresiboaren frogantza .
2 .3 .- Abangoardiazko euskal minrzo elertitsua modernitatearen erronkari emaniko erantzuna .
2 .1 . OLERKARIA ETA BERE ZEREGINA HERRI-GAIZKAKUNDEETAN
2 .1 .1 . Olerkaria eta gizartearen arteko harremanei buruzko kontzepzioa
Gudaurreko Pizkunde mogimenduaren barruan eta bereziki Aitzolen proiektu kulturalaren baitan
olerkariari ematen zitzaion zeregin nagusia, hors, hizkuntzaren etorkizunean erabakiorra zen betebehar
hori dela eta, logikoa dirudi, olerkariari buruz garaikoek guztiz irudi idealizatua izatea . Hizkuntzen
etorkizunaren arloan duen zeregina dela eta, Lizardik olerkaria "taumaturgoa" dela esaten du, ia-ia
aztiaren gaitasunak bere esku dituen pertsona da .
Lizardiren artikuluetan zehar, garaiko gizartean eta are euskaltzaleen artean olerkari izateak
estimazio handirik ez zuela suma daiteke, ordea. Sarritan ateratzen duen gaia da olerkariaren
garrantzia, eskuzabaltasun eta idealismoaren eta gizarteak hari egiten dion harrera hotzaren arteko
desoreka. Gizarteak ulertzen eta estimatzen ez duen heroea da idazlea .
97