Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

eren buruak euskara idatziaren ardatzaren jabetzat zituzten zenbait idazleren haserrea eta arbuiapena
sortu zuen . Eta egiazki giroan bizi zenaren testigantza utzi zuten Lauaxetaren liburuaren izenburua
ikurtzat harturik garatu zen eztabaidaren bidez .
B .- "Bide berriak" eztabaidaren aitzakia besterik ez zen izan, berez, Lauaxetaren liburuaren
argitapena . Berez kritikak zabalagora jotzen zuen, hain zuzen ere, estetika landua eta hizkuntza
literario berritzailea zerabiltenen aurkako jarrerak nabarmendu ziren . Beraz, Aitzolek Euskaltzaleak
erakundearen gidaritzatik suztaturiko joera zen zalantzan jartzen ari zena .
Eztabaida honen urratsak bana-banan jarraitzea argigarri gerta daiteke beren buruak erantzuletzat
azaldu zituzten Lauaxeta eta Orixek, -eta guretzat garrantzitsuena denak, Lizardik -, egitez ez ezik,
ideia poetikoz eta asmoz ere euskal literaturan berria zen literaturaren kontzeptuaren jabe zirela
erakutsi bait zuten .
Argia asterokoan, "Euskaldun bat"ek eta "Larreko" izenpetzen zuen Fermin Irigaraik Lauaxetaren
liburuari buruzko iruzkina eginez azaldutako iritzi batzuk dira eztabaidaren sorburua .
"Euskaldun bat"ek idatziriko artikulu horretan hiru puntu nagusitan erasotzen die Lauaxeta eta
bera bezalako "berrizaleei " :
1 .- Euskal literatura herriarengandik urruntzen dutela, eta bide hori kaltegarria izan daitekeela
irakurlegoarentzat beren idazlana ulertezina gerta daitekeelako .
2 .- Ulerkaitzak diren arren, sariketa literarioetan lehen sariak ematen dizkietela,
irakurlegoarentzat zapuzgarri gertatzen direlarik .
3 .- Zehazki, Lauaxetaren liburuari buruz, "Euskaldun bat"ek bizkaieraz idatzia egoteak beretzat
duen zailtasunarengatik ez duela irakurri ahal izan esaten du .
Ziurrenik, "Euskaldun bat"en aipamen honek ez zukeen gehiegizko erantzunik sortuko Fermin
Irigarai "Larreko" idazle errespetatuak lehenengo bien antzerako argudioak erabiliz beste artikulu
bat idatzi izan ez balu . Larrekoren arbuiorik funtsezkoena idazle berrizaleen ulergaiztasuna da.
Zuzenean Lauxetak, erantzun gisa, argitaratu zuen "Eztabaida" 225 artikuluari erantzunez, Larrekok
"Berriz ere bide berriaz" artikuluaz erantzun zion 226 . Lauaxetaren zailtasunari buruz dihardu berriro
ere, esanez, bizkaieraz idazten zuen Kirikiño zanaren lanak ez zirela zail gertatzen nafar batentzat ere,
baina Lauaxeta, euskalki berean idatzi arren, ulertezina gertatzen zaiola . Horregatik, zailtasun hori
dela eta, gaztelaniazko bertsiora jo beharra suertatzen zaiola eta horrela euskal testuak ez duela inoiz
autonomiarik lortuko esaten du:
"Neure burua euskal letraduntzat naukalarik, una non, ezin aditu ditudala orai berriki agertu diren
eta agertzen diren euskal lan apafienak . . .Euskal idazti zaarretan eta euskaldun utsengatik uste nuen
euskara garbiena ikasiko nula, bafia ori ez bide da aski ; bide berriak egiten ari dire eta guk ez jakinki
bide berri orietan barna ibiltzen .iNor baninde ni; otoiztuko nituen, aspalditik euskel idazle sailan
ditugunak, arazo untarik mintza daizten!" 227 .
"Larreko" eta "Euskaldun Bat"ek idatziriko iruzkin horiei erantzunez, esan dugun moduan,
Lauaxetak "Eztabaida" artikulua idatzi zuen, eta haren laguntzan etorri zen Lizardi "Bide barriak?
Bide guztiak?" 228 artikuluaz sartu zen eztabaidan.
225
226
227
228
LAUAXETA, "Eztabaida" in Euzkad4 1932-2-9,7 . or.
IRIGARAI, F., "LARREKO " ; "Berriz ere bide berriez" in Euzkadi, 1932-2-14, 5 . or .
IRIGARAI, F., "LARREKO " ; "Bide berriak" in Argia, 560,1932-2-1, 1 . or .
LIZARDI, X. ; "Bide Berriak bide guztiak ?" in Euzkad; 1932-2-11, 5 . or . ; K-L 367-370 . or.
72