Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

"Eguzkia nondik sar atsedenean" (OG 9, 165)
"sar eta zuaitz jantziak" (AZB 16, 187)
"ikus ezpaitut Udaberri" (SL 15, 147)
"mintza zitzaidan" (AZB 54, 189)
"Ikus amonak" (AZB 79, 195)
"gauez kalerik-kale/ ibil oi diranak" (0 63, 25)
Alderantzizko kasuak, hots, aspektu ez-burutua behar lukeenean -tu atzizkiak baliatuz olerkariak
silaba bat gehiago lortu duen kasuak ere badira, bi besterik ez badira ere :
"barkatu zaiozu" (Ag 30, 115)
"esnatu nadi" (OG 76, 171)
Garbi dago, neurria, silaba kopurua, duela hauetan eragile .
D4) Esana dugunez, ez dira mende hasierako idazleetan bakanak bereziketa hau gaindituz bertsoaren
neurria lortzen duten olerkarien bertsoak . Sarasolak prosalariek ere ohitura hori bazutela gogoratzen
digu eta Orixek 1928ko hitzaldian zenbait herri nafarretan "etor da" eta "ikus du" bezalakoak
esateko ohitura aitzinkaritzat aipatzen du. Beraz, ez da mintzaira literarioaren esparrura mugatzen
"lizentzia" hau .
Nik neure aldetik erantsiko nuke Lizardiren beste zenbait hizkuntz ezaugarri bezala, infinitibo
eta partizipioaren arteko mugaren arau gramatikala gainditze honek Orixe edo XX. mendeko
idazleak baino aurreragoko aitzinkaririk badutela : atsotitzak .
Atsotitzetan, Ifarraldeko idazleek bildurikoetan, sarri aurkitzen ditugu horrelako laburdurak :
"Behorraren ustikoak ; eztitu senti garanoak" 145
"Artzainak samurtzuz (sic) direnean gasnak ager" 146
Beharbada gogoratu behar da bigarren adibide honen sakoneko egituran "ager zitezen" aditza
legokeela . Bai, ezagunak dira « Artzainak haserra zitezen, gasnak ager zitezen" moduko aldaerak,
baina kasu honetan, esaldiaren lehen zatian dagoen aditzaren aspektua ohiturazkoa ez ote den nago ni .
Lehen adibidean ere halatsu: "ez ditu sentitzen" izango genuke azpian .
Ondoren aipatuko ditudan Lizardiren bertso hauetan, hirugarren sailekoetan ez bezala, aspektu ezburutu
ohiturazkoa legoke isildurik :
145 (Oihenarte, Proverbes, 76)
146 Duvoisin ; Euskara, XXV, 1978, 174. or.
"Betidanik eskale labur, emale eder,
ire bizi guzian, txarkeri bat al-duk ager"
(ZE 15-16, 133)
"Kalerik ez ageri,
baratza dago tarteka;
beso giarrez, yotzen
al duzu, arrika ;
Gazte'z aurreka
arako torre zarra
zuti, baratza non buka"
(GE 50-56, 243)
"zu'ka zoroki mintza zitzaidan
zaldu arrotza bainintzan"
267